Yaşlılarda nabız yani kalp atışı normal şartlarda 60 ila 100 bpm aralığındadır. Bu değer kişinin gün içerisinde ne kadar aktif olduğu, tüketilen çay ve kahve miktarı gibi faktörlere bağlı değişiklik gösterebilir. Düşük veya yüksek nabız nefes darlığı, göğüs ağrısı gibi semptomların eşlik etmesi başka bir kardiyovasküler hastalığa işaret edebilir. “Yaşlılarda nabız kaç olmalı?”, “Düşük ve yüksek nabız nedenleri nelerdir?” gibi soruların cevapları ve daha fazlası yazının ilerleyen kısımlarında detaylandırılmıştır.
Yaşlılarda Normal Nabız Değerleri Nelerdir?
Yaşlılarda normal nabız değeri kişiden kişiye değişiklik göstermekle birlikte sağlıklı kişilerde dakikada 60 ila 100 bpm kalp atışı normal kabul edilir. Bir diğer ifadeyle dinlenme halinde yani kişi herhangi bir efor sarf etmezken ölçülen kalp atışının dakikada 60-100 olması ideal kabul edilir.
Nabız kalbin dakikada kaç kez attığını gösterir. Normal şartlarda içinde bulunulan koşullara vücudun uyum sağlayabilmesi için kalp ne kadar kan gerekli ise o kadar kan pompalar. Örneğin korku, endişe ve panik gibi durumlarda vücudun savunma mekanizması devreye girerek adrenalin hormonu salgılar. Salgılanan adrenalin hormonu vücuda daha fazla oksijen ve enerji sağlayabilmek için kalp atışını hızlandırır.
Yüksek kalp atımı kalbin daha fazla çalıştığı anlamına gelir. Bu nedenle uzmanlara göre dakikada 60-100 bpm kalp atışı normal kabul edilse de nabzın alt sınıra yakın olması üst sınıra yakın olmasından daha sağlıklıdır. Bazı araştırmalara göre 65 yaş ve üzeri yetişkinlerde dinlenme sırasında ortalama nabız 73-78 bpm aralığındadır. Bununla birlikte “Yaşlılarda normal nabız kaç olmalı?” sorusunun cevabı kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Örneğin, sporcularda veya aritmi (kalp ritim bozukluğu) tedavisine yönelik ilaç kullanan kişilerde dinlenme kalp hızı 40’a kadar düşebilir.
Yaşlılarda Düşük Nabız (Bradikardi) Nedenleri ve Belirtileri
Düşük nabız yani bradikardi kalp atış hızının dakikada 60’ın altına düşmesi olarak tanımlanabilir. Bradikardi durumunda kalp normalden yavaş çalıştığı için vücuda yeterince kan pompalayamaz. Bu durum sonucunda hipotansiyon (düşük tansiyon), beyin ve diğer organlara yeterli kan gitmemesi ile karakterize hipoperfüzyon gibi önemli sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Bu nedenle “Yaşlılarda en düşük nabız kaç olmalı?” konusunda yapılan bazı çalışmalar bradikardiyi erken dönemde tıbbi müdahale gerektiren bir sağlık sorunu olarak ele almaktadır.
Yaşlılarda düşük nabız nedenleri temelde iki kategoride incelenebilir. Kalp ritmini kontrol eden sinüs nodu ve atriyoventriküler nod gibi bölgelerdeki elektriksel iletim bozuklukları yaşlılarda düşük nabız (bradikardi) nedenleri arasında gösterilmektedir. Kalp, kasılma hareketini başlatmak ve düzenlemek için özel bir elektriksel ileti sistemine sahiptir. Sağ atriumda (kulakçık) bulunan sinüs nodu (sinoatriyal nod) elektrik sinyalleri göndererek kalbin kasılmasını başlatır. Bu sinyaller öncelikle üst kulakçıkların (atriumları) ardından alt kulakçıkların (ventrikülleri) kasılmasını sağlar. Normal şartlarda sinüs nodlarından çıkan sinyaller vücudun ihtiyacına göre artar veya azalır. Çeşitli nedenlerle sinüs nodundan daha az sinyal çıkarsa bu durum bradikardiye neden olur.
Bradikardi ikincil sebeplerle de ortaya çıkabilir. Yaşlılarda bradikardinin diğer nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Kalsiyum, magnezyum, potasyum gibi minerallerin eksikliğine bağlı sıvı-elektrolit dengesinde bozulma,
Yetersiz beslenme,
Endokardit (kalbin iç zarının iltihaplanması), miyokardit (kalp kasının iltihaplanması), ve perikardit (kalbi çevreleyen kesenin iltihaplanması) gibi iltihaplanma ile kendisini gösteren sağlık sorunları,
Tedavi edilmeyen boğaz enfeksiyonu başta olmak üzere çeşitli enfeksiyon hastalıklarının kalp kasını etkilemesi,
Herhangi bir sebeple radyasyon tedavisi uygulanması,
Aritmi (kalp ritim bozukluğu) ve yüksek kolesterol gibi sağlık sorunlarında kullanılan bazı ilaçlar.
Yukarıdaki nedenlerin yanı sıra kalp krizi, koroner arter hastalığı ve kalp yetmezliği gibi pek çok kardiyovasküler hastalık kalp ritminin düşük olmasına neden olabilir. Bradikardi, fiziksel olarak aktif olan kişilerde herhangi semptoma neden olmayabilir. Ancak hareketsiz bir yaşam tarzı olan ve eşlik eden başka sağlık sorunları bulunan ileri yaş grubundaki kişilerde bradikardi bazı belirtilerle kendisini gösterebilir. Yaşlılarda düşük nabız belirtileri aşağıdaki gibidir:
Bradikardiye düşük tansiyonun eşlik ettiği durumlarda bayılma,
Nefes darlığı,
Kalp krizine de işaret edebilen göğüs ağrısı,
Zihin bulanıklığı.
“Yaşlılarda en düşük nabız kaç olmalı?” gibi sorulara cevap bulmak amacıyla yapılan bazı araştırmalara göre bradikardi hastalarının yaklaşık %31’i nefes darlığı, yaklaşık %18,75’i ise göğüs ağrısı şikayeti ile sağlık kuruluşlarına başvurmaktadır. Bu semptomlar kalp ile ilgili daha ciddi bir sağlık sorununa işaret edebileceğinden acil müdahale gerektirir. Yaklaşık %19’unun sağlık kuruluşlarına başvurma sebebi ise zihin bulanıklığıdır. Bunun başlıca nedeni kalpten çıkan kanın yaklaşık %15-20’sinin beyne gitmesidir. Eğer beyne yeterli kan akışı olmazsa beyin fonksiyonlarında bozulma meydana gelebilir.
Yaşlılarda Yüksek Nabız (Taşikardi) Nedenleri ve Belirtileri
Yaşlılarda yüksek nabız (taşikardi) kardiyovasküler hastalıklar başta olmak üzere çeşitli sebeplerle kalp atım hızının normal aralığın üzerinde seyretmesi olarak tanımlanabilir. Kalp dakikada olması gerekenden fazla attığında atımlar arasında kalbe yeterli kan dolması için zaman olmaz. Bu durumda vücuttaki diğer doku ve organlara oksijen bakımından zengin kanın taşınması azalır.
“Yaşlılarda tansiyon ve nabız kaç olmalı?” hakkında yapılan bazı çalışmalara göre sistolik kan basıncının yani büyük tansiyonun 120 mmHg’nin altına, nabzın ise 64 bpm’nin altına düşürülmesi kardiyovasküler hastalık riskini önlemeye yardımcı olabilir. Yaşlılarda taşikardi nedenleri arasında kalbin elektriksel aktivitesinde bozulma ilk sırada yer alır. Başta atriyal fibrilasyon olmak üzere ventriküler fibrilasyon, ventriküler taşikardi gibi pek çok sorun kalbin olması gerekenden fazla atmasına neden olabilir. Kalbin elektriksel aktivitesinde bozulma olması kalbin daha az kan pompalamasına neden olarak kardiyovasküler hastalık riskini artırabilir. Yaşlılarda taşikardinin diğer olası nedenleri şunlardır:
Kalp krizi, kalp yetmezliği gibi kalp-damar hastalıkları,
Hipertiroidizm, diyabet gibi metabolik bozukluklar,
Çay, kahve gibi kafeinli içecekleri doktor önerisinden daha fazla tüketmek,
Sigara ve alkol gibi sağlığa zararlı alışkanlıklar.
Ayrıca kullanılan bazı ilaçlar veya stres gibi sebepler de yaşlılarda nabzın yükselmesine neden olabilir. Bazı çalışmalar ventriküler taşikardinin özellikle başka bir kardiyovasküler hastalığı bulunan kişilerde kalp krizi riskini artırabileceğini göstermektedir. Bu nedenle yaşlılarda taşikardi belirtilerinin dikkate alınması gerekir. Başlıca yaşlılarda yüksek nabız belirtileri aşağıdaki gibidir:
Kalbin daha hızlı attığının hissedilmesi (çarpıntı),
Kalbin yeterince kan pompalayamamasına bağlı nefes darlığı,
Beyine yeterince kan gitmemesi neticesinde bayılma,
Yorgunluk.
Uzmanlar bazı durumlarda taşikardinin herhangi bir semptoma neden olmasa da ciddi komplikasyonlarla sonuçlanabileceğini ifade eder. Bu nedenle düzenli aralıklarla uzman bir doktora başvurarak gerekli kontrollerin yaptırılması önemlidir.
Yaşlılarda Nabız Sorunlarına Yol Açabilecek Faktörler
İlerleyen yaşla birlikte kalp ve damar sisteminde çeşitli değişiklikler olması doğaldır. Ancak bu değişikliklerden bazılarına değiştirilebilir risk faktörleri neden olur. Bu faktörlerin kontrol altına alınması yaşlılarda nabız sorunlarının önüne geçmeye yardımcı olabilir. Yaşlandıkça kalp ritmini kontrol eden sinüs nodu hücre kaybetmeye başlar. Bu durum yaşlılarda nabzın bir miktar düşmesine yol açabilir. Bu nedenle “Nabız yaşlılarda kaç olmalı?” konusunda uzmanlar nabızda çok ciddi bir düşüş veya yükseliş olmadıkça bunun ciddi sorunlara neden olmayabileceğini ifade etmektedir. Bazı kişilerde ise ileri yaşla beraber sol ventrikül duvarı kalınlaşır, kalbin genel hacmi artsa da odacıkların alabileceği kan miktarı azalabilir. Yaşlılarda nabız sorunlarına yol açabilecek başlıca sağlık sorunların şunlardır:
Ateroskleroz (damar sertleşmesi), kalp kapakçığı hastalığı, kalp krizi gibi kalp ve damar hastalıkları,
Hipertansiyon,
Tiroid bezi hastalıkları,
Obstrüktif uyku apnesi,
Sıvı-elektrolit dengesizliği.
Ayrıca kullanılan bazı ilaçlar veya diyabet gibi sağlık sorunları da yaşlılarda nabız sorunlarına yol açabilir.
Yaşlılarda Nabız Sorunları İçin Tedavi ve Önlemler
Yaşlılarda nabız sorunlarının tedavisi için uzmanlar öncelikle sorunun nedenini belirler. Bu nedenle uzmanlara göre “Yaşlılarda nabız atışı kaç olmalı?” sorusunun cevabından ziyade nabız atışını etkileyen sağlık sorununun ne olduğunu bulmak ve komplikasyonları önlemek önemlidir. Çoğunlukla artiriyal fibrilasyon gibi kalbin elektriksel aktivitesinde bozulma ile karakterize sağlık sorunlarının olası komplikasyonlarından bir tanesi kanda pıhtılaşma ve emboli riskidir. Bu nedenle tedavi sürecinde kan inceltici özelliği bulunan ilaçlardan sıklıkla faydalanılır. Bununla birlikte hem bradikardi hem de taşikardi hastalarında kalp ritmini düzenlemeye yardımcı ilaçlar da tedavi sürecine dahil edilebilir.
Yaşlanmayla beraber kalp ve damar sisteminde bazı değişikliklerin olması doğal olsa da alınacak bazı önlemler nabız sorunları gibi sorunların önüne geçmeye yardımcı olabilir. Yaşlılarda nabız sorunlarını önlemeye yardımcı bazı öneriler şunlardır:
Yüksek tansiyon veya yüksek kolesterolü kontrol altına almak,
Sigara ve alkol gibi sağlığa zararlı alışkanlıklardan uzak durmak,
Diyabet ilaçlarını doktor tarafından önerildiği şekilde kullanmak,
Doymuş yağ içeriği düşük, dengeli ve sağlıklı bir beslenme planı benimsemek,
Doktor tarafından önerildiği şekilde orta yoğunlukta egzersiz yapmak.
Bunların yanı sıra düzenli doktor kontrollerine gidilmesi önemlidir. Uzmanlar özellikle sigara kullanımı geçmişi olan 65 yaşın üzerindeki kişilere düzenli olarak ultrason muayenesi ile abdominal aort anevrizması taraması yapılmasını önerebilmektedir. Siz de “Yaşlılarda nabız sayısı kaç olmalı?” gibi soruların cevabını arıyorsanız ve kalp sağlığınız hakkında detaylı bilgi almak isterseniz uzman bir doktordan randevu almayı ve kontrollerinizi yaptırmayı ihmal etmeyin.
