Sosyal Medyanın Zararları Nelerdir?
Sosyal medya hayatımızın bir parçası halini almış olsa da normalin üzerinde kullanımı kişilerde sosyal ve psikolojik sorunların ortaya çıkmasına neden olabilir. Özellikle ergenlik dönemindeki çocuklarda ve gençlerde FOMO (gelişmeleri kaçırma korkusu) gibi psikolojik bağımlılıklara rastlanabilir. Uzun vadede ise sosyal ilişkilerin zayıflaması ile birlikte bireysel ve toplumsal zararlar ortaya çıkabilir.
Sosyal Medyanın Psikolojik Etkileri
Sosyal medya kişilerin sosyal ilişkilerini daha büyük bir kitleyle sürdürmelerini sağlarken yapay bir dünya oluşumuna da sebep olabilir. Bu yapay dünyada kişilerin karşılaştığı şaşalı hayatlar, estetik görünümler; yetersizlik hissi, alışveriş bağımlılığı gibi psikolojik sorunlara yol açar. Bazı kişilerde beden disformik bozukluklar nedeniyle sağlık sorunları da oluşabilir.
Anksiyete ve Depresyon
Sosyal medyanın etkileri üzerine yapılan araştırmalarda, özellikle 12-15 yaş aralığındaki çocuklarda, günlük 3 saatten fazla sosyal medya kullanımının depresyon ve anksiyetenin de dahil olduğu çeşitli psikolojik sıkıntılara yol açabildiği görülmüştür. Sosyal medya daha çok kişiye ve içeriğe erişme imkan sağlarken kötü, zararlı içeriklere ulaşımı da kolaylaştırabilir. Sosyal zorbalık, linçler kişinin ruhsal durumunu kötü yönde etkileyebilir. Paylaşılan fotoğrafların veya içeriklerin aldığı beğeni ve yorumlar, zamanla onaylanma ihtiyacı duyulmasına ve beklentinin altında ilgi halinde psikolojiyi olumsuz yönde etkilemesine neden olabilir. Uzun süreli sosyal medya kullanımı gerçek hayattan soyutlanmaya yol açarak, kişide daha depresif bir ruh halinin ortaya çıkmasıyla sonuçlanabilir.
Bağımlılık
Sosyal medyanın erişimi hızlandırması temelde oldukça olumlu bir gelişme olarak görülse de insanlarda ortaya çıkardığı duygular nedeniyle zamanla daha uzun süreli kullanıma yol açabilir. FOMO olarak ifade edilen gelişmeleri kaçırma korkusu, kişinin sosyal medyada yaşanan son olayları kaçırıyor hissine kapılmasına neden olabilir. Bu psikolojik sorunla mücadele eden kişiler gündemi, bildirimlerini ve diğer kişilerin paylaşımlarını her an kontrol etme hissi yaşayabilirler. Bunun yanında sosyal medyadan uzak kaldıklarında diğer kişilerden geri kalacakları, dışlanacakları düşüncesine kapılabilirler.
Markaların reklam stratejileri arasında yer alan, influencerların ürün tanıtım paylaşımları bazı kişilerde alışveriş bağımlılığı sorunu açığa çıkarabilir. Kişinin diğer psikolojik sorunları, yaşadığı çevre gibi değişkenlere bağlı olarak bağımlılığın türü farklılık gösterebilir.
Sosyal Medyanın Sosyal İlişkilere Etkisi
Sosyal medya kişiler arasındaki iletişimin hızlanması, daha fazla kişiyi erişimin sağlanmasıyla sosyal ilişkileri olumlu etkileyebilir. Ancak sanal ortamda sürdürülen iletişimin rahatlığı, yüz yüze iletişimde kişilerin stres yaşaması ve zorlanmasına neden olabilir, gerçek hayatta sürdürülen ilişkilerin zayıflamasıyla sonuçlanabilir. Sosyal ortamlarda sürdürülen ilişkilerde yüksek takipçili ve etkileşimli hesapların sahip olduğu prestij nedeniyle yaşanan çıkar ilişkileri samimiyet duygusunun körelmesine neden olabilir. İletişimin sadece kelimeler ve emojilerle sürdürüldüğü bir dünya; jest ve mimiklerin, ses tonundaki değişimlerin oluşturduğu duygu akışını yeterli oranda karşılamayabilir.
Gerçek İlişkiler Üzerindeki Olumsuz Etkiler
Sosyal ortamlarda girişken olamayan, iletişim kurmakta sorun yaşayan kişiler için sosyal medya daha rahat bir iletişim ortamı sunabilir. Bu durumun olumsuz yanı ise iletişim ihtiyacının sosyal mecralarda karşılanmasıyla kişinin gerçek hayattan daha uzak bir hayat sürdürmesi şeklinde görülebilir. İnsan sosyal bir canlıdır ve genellikle gündelik hayatta karşılaştığı insanlarla etkileşime girme ihtiyacı duyar. Otobüs, gişe gibi yerlerde beklerken sosyal medyada gezinmeyi tercih etmek, bu küçük etkileşimlerin önüne geçer. Zamanla insan ilişkilerinin daralması ve sosyal medyayla kısıtlanmasına neden olabilir. Bu durum kişilerde yalnızlık hissinin artışıyla sonuçlanabilir.
Yanıltıcı Kimlikler ve Sosyal Güven Sorunları
Sosyal medyada kullanıcılar diğer kişilerde iyi bir izlenim bırakmak amacıyla oldukları değil olmak istedikleri gibi bir kişi profili oluşturabilir. Kişilerin paylaşımları hayatın sadece olumlu yanlarını yansıtan özellikte olabilir. Yapay bir hayat oluşturan bu kişiler, insanlara yansıtmadığı zamanlarda tümüyle yansıttığından farklı özelliklere sahip olabilir. Bunun yanında sosyal medyada tümüyle var olmayan bir kişiye ait sahte kişiler oluşturmak da mümkündür. Bu tarz hesaplar maddi kazanç sağlamak amacıyla kullanıcıları kandırabilir. Ayrıca bu tip hesaplar küçük yaşta kullanıcıları tehdit ve şantaj yoluyla yönlendirmek ve taciz etmek için kötü kişiler tarafından kullanılabilir. Bu durumlara olanak veren ortamlar kişiler arasında oluşması gereken güven ortamını zedeler. Gerçek hayatta kurulan ilişkilerde de güven sorunlarına yol açabilir.
Sosyal Medyanın Zihinsel Sağlık Üzerindeki Etkileri
Sosyal medya nedeniyle ekran başında geçen sürenin artması, bilişsel faaliyetlerin sürdürülmesinde bazı sorunların yaşanmasına neden olabilir. Zihinsel gelişim sürecinde maruz kalınan değişken ve parlak ışık, görüntü gibi uyaranlar dikkat dağınıklığı gibi öğrenme sorunlarının gelişme riskini artırabilir. Sosyal mecralarda izlenen kısa videolar, viral görseller; bağımlılık sorunlarında da ortaya çıkan dopamin yüklenmesini tetikler. Bu durum da zamanla daha uzun kullanım sürelerini ortaya çıkarır. Özellikle öğrenim sürecindeki öğrencilerde eğitim sürecini sekteye uğratabilir.
Dikkat Dağınıklığı ve Öğrenme Güçlükleri
Sosyal medya üzerine yapılan çalışmalarda uzun süreli ekran kullanımı görülen kişilerde dikkat süresinin azaldığı, odaklanmada güçlük yaşandığı görülmüştür. Çocuk ve gençlerde zevk alınan aktivitelere karşı daha yoğun ilgi yaşandığından eğitime ayrılan sürelerin kısalması muhtemeldir. Ödev, çalışma süreci içerisinde telefon, bilgisayar gibi araçlardan uzak durma gereksinimi ve aile tarafından bunun teşvik edilmesi gençlerde öfke sorunlarına neden olabilir. Sosyal medyanın uzun süreler kullanılmasıyla eğitim hayatında başarısızlıklar yaşanabilir.
Uyku Bozuklukları
Uyku öncesi yatakta telefon kullanımı sırasında maruz kalınan ışık vücudun doğal döngüsünün bozulmasına neden olabilir. Güneş ışığının ortaya çıkışı ve güneşin batması gibi doğal akışla birlikte vücutta oluşan uyuma, uyanma döngüsü kişinin dinlenmesi için gereklidir. Uyku sırasında yeterince karanlık bir ortamda uyunmaması vücudun yenilenmesi, zihnin düzenlenmesi sürecini bozabilir. Uyku öncesinde veya gece uyanıldığında telefon kullanımı, uyku sürecini sekteye uğratabilir.
Sosyal Medyanın Gençler Üzerindeki Özel Etkileri
Ergenlik ve genç yetişkinlik dönemi kişinin bedenen, ruhen, kişilik olarak geliştiği dönemleri ifade eder. Kimlik oluşumu devam eden bu gençlerde kötü uyaranlar, ruhsal sorunlar kişiliğin oturmasında problemlere neden olabilir. Bu süreçte ruhsal değişimler de dış etkenlere bağlı olarak etkilenebilir. Estetik görünümün idealize edildiği bu yapay dünya nedeniyle yetersiz beslenme gibi sağlığı etkileyebielecek problemlerde de artış yaşanabilir.
Bu tür durumları önlemek adına, ebeveynlerin sosyal medyanın faydaları ve zararları nelerdir konusunda detaylı inceleme yapması ve çocukları için kontrollü bir kullanım alanı sağlaması önerilir.
Özgüven Sorunları ve Vücut İmajı
Sosyal medyada kullanıcıların oluşturduğu şaşalı hayatlar, güzel ve estetik görünüme sahip vücutlar gerçeklik algısında bozulmalara neden olabilir. Gençlerin özendiği bu hayatlara ulaşmak için her türlü yolu denemesi, bu kişilerin önerilerine karşı oluşan sonsuz güven, kötü alışkanlıkların oluşmasına neden olabilir. Bunun yanında doğru ve yanlış kavramlarının sarsılması, doğru bağlamda değerlendirilememesi de mümkündür. Gördüğü imkanlara sahip olamayan genç ve çocuklar özgüven sorunları yaşayabilir. Kendilerini dışlanmış, diğer kişilerden aşağı görme eğilimi gösterebilir. Bu durum gençlerin kötü olarak nitelenebilecek davranışları, uyum sağlayabilmek için normalleştirilmesine neden olabilir. Örneğin; herkeste gördüğü ancak elde edemediği eşyayı çalmak, çocuğun kafasında normal olarak değerlendirilebilir. Bunların yanında daha zayıflık ve estetik görünümün sosyal ortamlarda övülmesi, gençlerde beslenme sorunlarına yol açabilir.
Sosyal Medya ve Akran Zorbalığı
Sosyal medyada kişilerin oluşturdukları profillerin arkasına saklanması ve anonim bir kişilik olmanın sağladığı rahatlıkla yapılan yorumlar daha acımasız hale gelebilir. Bu acımasız yorumlar daha rahat taraftar bularak bir linç ortamına dönüşebilir. Küçük yaşta çocukların ve gençlerin bu tip davranışlara maruz kalması, akran zorbalığı nedeniyle gerçek hayatta da sorun yaşamasına neden olabilir.
Sosyal Medya Bağımlılığından Kurtulmanın Yolları
Sosyal medya bağımlılığı ve neden olduğu sorunların ortadan kaldırılması için bazı önlemler alınabilir. Sosyal medya bağımlılığından kurtulmanın yolları için önerilerden bazıları şunlardır:
- Gerçek hayatta sürdürülen sosyal ilişkilerin artırılması, sosyal medyaya olan bağımlılığın azaltılmasında etkili olabilir. Sosyal ve kültürel etkinliklere katılarak insanlarla olan ilişkiler artırılabilir.
- Sosyal medya kullanımıyla ortaya çıkan psikolojik sorunlara müdahale edilmesi için gerektiğinde yüz yüze ve online doktor muayeneleri ile profesyonel destek alınması tercih edilebilir.
- Sosyal medya kullanımı kısıtlanarak zamanla ekran kullanımı azaltılabilir. Eğer bir genç veya çocukta bağımlılık sorunu yaşanıyorsa bu durumun yönetimi ebeveynlerin kontrolünde gerçekleştirilmelidir.
- Sanatsal faaliyetler ve hobilerle ilgilenerek zamanın kaliteli değerlendirilmesi sağlanabilir. El işleri, resim, heykel, müzik aletleri gibi çeşitli ilgi alanlarından kişiye uygun olan tercih edilebilir.
- Gençler ve çocukların sosyal medyadan etkilenmesini en aza indirgenmesi için gerçek kişileri rol model almaları sağlanabilir. Geçmişte yaşamış veya halen yaşayan, iyi örnek alınabilecek kişiler tanıtılabilir ve bu kişilerin başarılarını hayatına uyarlaması desteklenebilir.
- Doğayla etkileşim içeren aktiviteler artırılabilir. Doğa yürüyüşleri, deniz seyahatleri gibi etkinlikler yapılabilir.
- Çocuk ve gençlerde ekran bağımlılığını önlemek için çocuğun sosyal medyayı doğru kullanım gerçekleştirebileceği yaşa kadar sosyal medyadan uzak tutulması tercih edilebilir. Ekranla ilk etkileşimin mümkün olduğunca ileri yaşlara ertelenmesi kontrolün sağlanmasına yardımcı olabilir.
- Sosyal medyanın zararları ve faydaları nelerdir konusunda detaylı sorgulama yaparak bilinçli bir kullanım gerçekleştirmek daha doğru bir yaklaşım olabilir.
