Sosyal Anksiyete Bozukluğu Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Sosyal anksiyete, kişinin başkaları tarafından gözlemlenme durumunda kalabileceği sosyal durumlarda belirgin korku veya kaygı durmasıdır. Bu durum, genellikle başkaları tarafından yargılanma veya eleştirilme korkusundan kaynaklanır ve kişinin günlük yaşamını olumsuz etkileyebilir.

Sosyal Anksiyete Nedir?

Sosyal anksiyete, bireylerin sosyal etkileşimler sırasında rahatsızlık veya yoğun stres hissetmesine neden olan bir durumdur. Örneğin, topluluk önünde konuşmak, bir yabancıyla sohbet etmek ya da grup içinde yemek yemek gibi durumlar, sosyal anksiyetesi olan bireyler için oldukça zorlayıcı olabilir. Bu kaygı, kişinin yalnızca çekingenlik veya utangaçlık yaşamasından farklıdır; çünkü fiziksel, duygusal ve davranışsal etkileri çok daha yoğun ve kapsamlıdır. Her insan belli dönemlerde veya ortamlarda toplum önünde sosyal görünürlük içeren bir performans sergilemekten rahatsızlık duyabiliyor olsa da bunun sık sık ve hemen hemen her sosyal ortamda olmaya başladığı durum kişinin günlük hayatını etkileyen önemli bir sorun halini alır.

Sosyal Anksiyete Belirtileri Nedir?

Sosyal anksiyete belirtileri, kişinin günlük hayatını ciddi şekilde etkileyebilir. Fiziksel ve psikolojik olmak üzere iki grupta incelenebilir.

Sosyal Anksiyetenin Fiziksel Belirtileri:

• Kalp çarpıntısı
• Yüz kızarması
• Terleme veya titreme
• Mide bulantısı
• Nefes darlığı

Sosyal Anksiyetenin Psikolojik (Davranış- Biliş) Belirtileri:

• Başkalarının sizi yargılayacağından korkmak
• Topluluk içinde konuşmaktan veya dikkat çekmekten kaçınmak
• Sosyal etkileşimlerde aşırı bir rahatsızlık hissetmek
• Utanma ve mahcup olma duygusu
• Yoğun kaygıyla ilişkili otomatik ketleyici davranışlar
• Başarısız olma veya küçük düşme korkusuyla sosyal aktivitelerden kaçınmak
• Kaygı ve belirtilerinin kendisinin ikincil (sosyal) bir tehdit olarak algılanması

Eğer bu belirtiler yoğun bir şekilde yaşanıyor ve kişinin iş, eğitim veya sosyal yaşamını etkiliyorsa, bir uzmandan destek almak gerekebilir.

Sosyal Anksiyete Nedenleri Nedir?

Sosyal anksiyete neden olur sorusuna verilen yanıt, genellikle birden fazla faktörün birleşimine dayanır. İşte sosyal anksiyete faktörlerinden bazıları:

• Genetik Faktörler: Aile geçmişinde anksiyete bozukluklarının bulunması, sosyal anksiyete riskini artırabilir. Sosyal fobisi olanların sıklıkla utangaç veya sosyal fobisi olan akrabaları vardır.
• Çevresel Etkenler: Çocukluk döneminde aşırı eleştirilen, utandırılan veya dışlanan bireylerde sosyal anksiyete daha sık görülebilir. Travmatik deneyimler, ailede öğrenilenler, eski deneyimler. Geçmişte mahcup olduğu duruma düştüğünün fazlaca hatırlanıp zihinde tekrarlı ve çarpıtılmış imgelemelerin varlığının sürdürülmesi. Kaçınma davranışıyla bu döngünün pekişmesi.
• Olumsuz düşünme: Sosyal durumlardayken ne olacağına dair otomatik olumsuz düşünceler. “Herkesin onayını almalıyım”, “sevilmek için güzel ve akıllı olmak zorundayım”, “garibim” gibi düşünceler yaygındır.

Sosyal Anksiyete Nasıl Tanısı Nasıl Konur?

Sosyal anksiyete tanısı, bir psikiyatrist veya klinik psikolog tarafından yapılır. Uzmanlar, kişinin geçmişini, semptomlarını ve sosyal işlevselliğini değerlendirerek tanıyı koyar. Sosyal anksiyete bozukluğu testi, bireylerin yaşadığı semptomları belirlemek için kullanılan bir araçtır. Bu testler, bireylerin sosyal kaygı düzeylerini değerlendirmede yardımcı olabilir.

Sosyal Anksiyete Testi Var Mıdır?

Evet, sosyal anksiyete belirtilerini belirlemek için çeşitli sosyal anksiyete testleri bulunmaktadır. Bu testler, bireylerin sosyal durumlar karşısındaki düşüncelerini, duygularını ve davranışlarını anlamaya yönelik sorular içerir. Davidson Sosyal Fobi Envanteri, Liebowitz Sosyal Fobi Belirtileri Ölçeği, Sosyal Tutum, Sosyal Davranış ve Sosyal Biliş ölçekleri Türkçe olarak da kullanılan sosyal anksiyete testlerine örnek olarak verilebilir. Ancak bu testlerin kesin bir tanı koyma yetkisi yoktur; yalnızca uzman bir değerlendirmeye rehberlik edebilir.

Sosyal Anksiyete Nasıl Tedavi Edilir?

Sosyal anksiyete tedavisi, genellikle bireysel ihtiyaçlara göre şekillenir. Yaygın tedavi yöntemleri şunlardır:

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Olumsuz düşünce kalıplarını, “-meli, -malı” yargılarını, olasılığın abartıldığı ve korkunçlaştırıldığı düşünce yaklaşımlarını; kanıtlar araştırılarak, güçlü yanlar anımsanarak, bakış açısı değiştirilip yarar-zarar karşılaştırılması yapılarak değiştirmeye odaklanır.
• İlaç Tedavisi: Antidepresanlar ve anksiyolitik ilaçlar doktor tarafından yazılabilir.
• Maruz Kalma Teknikleri: Korkulan sosyal durumlarla yüzleşmeyi teşvik eder.

Uzman desteği ile birlikte sosyal anksiyete yönetilebilir ve günlük yaşam üzerindeki etkileri azaltılabilir.

Sosyal Anksiyetenin Günlük Yaşama Etkileri Nelerdir?

Tedavi edilmediği takdirde sosyal anksiyete, bireylerin eğitim, iş ve sosyal ilişkilerini ciddi şekilde kısıtlayabilir. Sosyal etkinliklerden kaçınma, izolasyon, sosyal işlevsellik kaybı, düşük iş verimliliği veya eğitim, alkol/maddeye yönelim ve özgüven eksikliği yaygın sonuçlar arasındadır. Bu nedenle, sosyal anksiyete nasıl geçer ve nasıl önlenir konularında bilgi sahibi olmak önemlidir.

Sosyal Anksiyete Nasıl Önlenir?

Sosyal anksiyete riskini azaltmak için bireylerin destekleyici bir sosyal çevrede büyümeleri, özgüvenlerini geliştirecek aktivitelerde bulunmaları ve gerektiğinde profesyonel yardım almaları önerilir. Erken duygusal farkındalık (utanma, reddedilme gibi duyguların olağan ve yönetilebilir olması) ve destek alma farkındalığı önleme bakış açısı için önemli iki bileşen olabilir.  Düzenli sağlıklı yaşam alışkanlıkları (spor, beslenme, uyku) ve destekleyici bir sosyal ortam koruyucu faktör olarak karşımıza çıkabilir.

Sosyal Anksiyete Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Tedavi edilmediği takdirde sosyal anksiyete, depresyon, madde bağımlılığı, ciddi sosyal işlevsellik kaybı, kariyer ilerlemesinde kesilme veya başka anksiyete bozuklukları gibi sorunlara yol açabilir. Bu durum bireyin yaşam kalitesini daha da düşürebilir.

Gitgide sosyal kaçınma daha önce işlevselliğin olduğu her alana gitgide yayılabilir:

-Otobüse binememek

-Markete gidememek

-Okula/işe gidememek

-Aile ziyaretlerinden kaçınmak

-Telefonda konuşmamak

-Göz göze gelmemek

-Bir görüşe katılmadığını ifade etmek

-Birinin önünde spor yapmak

Kişi harekete geçmekten kendini sürekli alıkoyacağı için kişisel gelişimi duraksayabilir, potansiyelinin ve karakterinin gelişmesi önünde büyük engel oluşturur. “Nasıl olsa hata yapacağım ve herkes benim ne kadar zayıf olduğumu anlayacak” düşüncesiyle kendini geliştirme potansiyeli olan her yerden kaçıp sonsuz izolasyona kendini sürükleyebilir.

Tedavi edilmeyen sürekli ve yoğun sosyal kaygı kişinin organlarına, biyolojik yapılarına da zarar verebileceği gibi kişinin kendi kendine fiziksel zarar verme olasılığını da arttırabilir.

 

Sosyal anksiyete nasıl yenilir? Bu süreç, sabır ve çaba gerektirir. Uzman yardımı, terapi ve doğru tedavi ile sosyal anksiyete ile başa çıkmak mümkündür. Eğer bu yazıdaki bilgiler size tanıdık geldiyse, bir uzmana danışarak yaşam kalitenizi artırabilirsiniz.

Eğer halihazırda sosyal kaygı yaşıyorsanız, kaygının nedenlerini öngörmek mümkün olmasa da belirtilerinizin şiddetini azaltmak için yapabileceğiniz bazı şeyler vardır:

• Mümkün olan en kısa sürede yardım alın: Diğer birçok ruh sağlığı sorununda olduğu gibi, kaygı tedavisi ertelendiğinde yönetilmesi daha zor hale gelebilir.
• Günlük bir günlük tutun: Günlük yaşamınızı kaydetmek, hem sizin hem de ruh sağlığı uzmanınızın sizi rahatlatan ve sizi strese sokan şeyleri belirlemesine yardımcı olabilir. Olay-düşünce-duygu-davranış şeklinde yazabilirsiniz.
• Hayatınızda en önemli olan şeyleri belirleyin: Zamanınızı ve enerjinizi nasıl harcadığınız konusunda bilinçli kararlar alarak rahatlayabilirsiniz. Keyif aldığınız şeyleri yapmaya özen gösterin.
• Tehlikeli maddelerden kaçının: Uyuşturucu, alkol, kafein veya nikotin kullanımı kaygıya neden olabilir veya mevcut kaygıyı şiddetlendirebilir. Bu maddeleri kendi başınıza bırakamıyorsanız, doktorunuzla konuşun, bir tedavi planı arayın veya bir destek grubuna katılın.

Sosyal Anksiyete Hakkında Sıkça Sorulan Sorular