Organ Bağışı Nedir? Nasıl Yapılır?

Organ bağışı, hem bireysel hem toplumsal açıdan büyük bir sorumluluktur. Organ bağışının teşvik edilmesi, organ nakli bekleyen hastalar için umut ışığı olabilir. Pek çok ülke, halkın organ bağışı konusunda bilinçlenmesi için kampanyalar düzenlemekte ve bağışçı sayısını artırmak için çalışmalar yapmaktadır. Bilinçli bir toplum, organ nakli süreçlerinde hem bağışçı hem de alıcı sayısını artırarak daha fazla hayatın kurtulmasına katkıda bulunabilir. Organ bağışının teşvik edilmesi, organ bekleyen pek çok hasta için yaşamsal bir değere sahiptir ve toplumun her bireyinin bu sürece katkı sağlama potansiyeli vardır.

Organ Bağışı Nedir?

Organ bağışı veya organ nakli, belirli bir organ veya dokunun işlevini yitirmiş kişilere, sağlıklı bir donörden alınan organın nakledilmesi sürecidir. Organ naklinin temel amacı, hastanın hayatta kalma süresini uzatmak ve yaşam kalitesini artırmaktır. Tıbbi literatürde, bu işlemler immünosupresyon, rejenerasyon biyolojisi ve nakil cerrahisi alanlarında incelenir. Son yıllarda yapılan araştırmalar, organ naklinin immünolojik adaptasyon sürecine de ışık tutarak, hastaların tedavi başarısını artırmayı amaçlamaktadır.

Organ Bağışı Nasıl Yapılır?

Organ bağışı için yapmanız gereken adımlar;

• Başvuru Yapmak: Organ bağışı yapmaya karar verdiğinizde, öncelikle bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız. Türkiye’de organ bağışı, devlet hastaneleri, üniversite hastaneleri ve özel hastanelerde yapılabilir.
• Organ Bağışı Kartı Almak: Sağlık kuruluşlarında organ bağışına dair gerekli bilgileri verdikten sonra, size bir “Organ Bağışı Kartı” verilir. Bu kart, bağış yapmak istediğiniz organları belirtebilir ve kimlik bilgilerinizle ilişkilendirilir.
• Yakınlarını Bilgilendirmek: Türkiye’de organ bağışı yapıldığında, bağışçının yakınlarının da bu durumu onaylaması gerektiğinden, aile bireylerinizi bu kararınız hakkında bilgilendirmeniz önemlidir. Bu, sürecin hızlı ve sorunsuz ilerlemesine yardımcı olur.
• e-Devlet Üzerinden Başvuru: Türkiye’de e-Devlet üzerinden de organ bağışı yapmak mümkündür. Bunun için e-Devlet hesabınıza giriş yaparak organ bağışı menüsünden bağış işlemini başlatabilirsiniz.

Organ Bağışı Şartları Nelerdir?

Organ bağışı için gereken bazı yasal ve tıbbi kriterler bulunur:

• Yaş Sınırı: 18 yaşını doldurmuş ve akıl sağlığı yerinde olan herkes organ bağışı yapabilir. 18 yaş altındaki kişiler için ebeveyn onayı gereklidir.
• Sağlık Durumu: Organ bağışı yapacak kişinin bağışlayacağı organların nakil için uygun ve sağlıklı olması gerekmektedir. Bu nedenle, özellikle kronik hastalıklar, bulaşıcı hastalıklar ve kanser gibi durumlar tıbbi değerlendirme altında tutulur.
• Kanuni Gereklilikler: Türkiye’de organ bağışı ve nakli, 1979’da çıkarılan 2238 sayılı “Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun” ile düzenlenmiştir. Bu kanun, bağış yapacak kişinin isteği doğrultusunda bağış işlemlerinin yürütülmesini sağlar.
• Ailenin Onayı: Kişi hayattayken organ bağışında bulunmuş olsa bile, ölüm sonrasında organ bağışı yapılabilmesi için ailenin onayı gereklidir. Bu yüzden aileyi bilgilendirmek ve onaylarını almak önemlidir.

Hangi Organlar ve Dokular Bağışlanabilir?

• Kalp
• Akciğer
• Böbrek
• Karaciğer
• Pankreas
• İnce bağırsak

• Kornea (göz dokusu)
• Kemik iliği
• Kalp kapakçıkları
• Deri

gibi dokulardır.

Organ Nakli Türleri

Organ nakli, kadavradan nakil ve canlıdan nakil olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Kadavradan nakilde, beyin ölümü gerçekleşmiş ancak organları sağlıklı bir kişiden alınan organlar kullanılır. Canlıdan nakil ise, özellikle böbrek ve karaciğer gibi organlarda tercih edilen bir yöntemdir. Canlı vericilerden nakil yapılması, bekleme süresini kısaltarak hastalara daha hızlı erişim imkanı tanır.

Canlıdan Canlıya ve Kadavradan Canlıya Yapılan Organ Nakilleri

Canlıdan canlıya yapılan nakillerde, en yaygın olarak böbrek ve karaciğer dokusu nakledilir. Böbrek nakli, genellikle tek bir böbreğin sağlıklı bir kişiden alınarak hastaya nakledilmesi şeklinde yapılır. Karaciğer nakillerinde ise karaciğerin bir kısmı alınır; çünkü bu organ kendini yenileyebilme kapasitesine sahiptir. Kadavradan canlıya nakiller ise genellikle beyin ölümü gerçekleşmiş donörlerden yapılır ve kalp, akciğer, pankreas gibi hayati organları içerir. Canlıdan yapılan nakillerde nakil süreci daha planlı olduğu için, operasyon riski minimize edilir ve başarılı sonuçlar alınabilir.

Kimler Organ Bağışı için Donör Olabilir?

Organ ve doku bağışında bulunabilmek için Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenmiş bazı kriterler bulunmaktadır.

Türkiye’de, organ bağışında bulunmak isteyen kişilerin

• 18 yaşını doldurmuş ve akıl sağlığı yerinde olması şarttır.
• Canlı donörlerde, organını bağışlayacak kişinin sağlık durumu uygun olmalıdır.
• Kadavradan yapılan bağışlarda ise beyin ölümü kesinleşmiş ve ailesinin de izni alınmış bireylerin organları kullanılabilir.
• Donör adayının, kan grubu ve dokularının alıcıyla uyumlu olması da gereklidir. Her iki durumda da donör seçimi ve uyum kriterleri, bağışlanan organın uzun süre işlevini koruyabilmesi için önem taşır.
• Özellikle akciğer nakli gibi yüksek riskli organlarda, bağışçının akciğer kapasitesi ve oksijen taşıma kapasitesi dikkate alınır.

Organ Nakli Kimlere Yapılır?

Organ nakli yapılacak kişilerin, organ fonksiyonları ileri derecede hasar görmüş olmalıdır. Böbrek yetmezliği, karaciğer sirozu, kalp ve akciğer hastalıkları gibi kronik ve ilerleyici hastalıklarda organ nakli, hastaların yaşam süresini ve kalitesini artırmada etkili bir tedavi yöntemidir. Organ nakli yapılacak hastalar, ulusal veya uluslararası nakil listelerine kayıt edilir ve uygun organın bulunması için bekleme sürecine girer. Bekleme süresi boyunca hastaların genel sağlık durumu, nakil başarı oranlarını etkileyebileceği için yakından takip edilir.

Nakil Sonrası İyileşme Süreci

Organ nakli sonrası iyileşme süreci, organın türüne ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişiklik gösterir. Hastalar, nakil sonrasında bağışıklık sisteminin organı reddetmesini önlemek amacıyla immünosupresif ilaçlar kullanır. Bu ilaçlar, enfeksiyon riskini artırdığı için hastaların hijyen, düzenli kontrol ve sağlıklı yaşam tarzına dikkat etmeleri gerekir. Nakil sonrasında özellikle ilk altı ay kritik bir dönemdir ve organın uyum sağlayıp sağlamadığı bu süreçte gözlemlenir. Çeşitli çalışmalarda, psikolojik destek ve beslenme düzeninin iyileşme sürecini olumlu etkilediği belirtilmektedir.

Nakil İçin Uygun Merkez Seçimi

Organ nakli için bir merkezin seçimi, başarı oranlarını doğrudan etkileyen bir faktördür. Tercih edilecek merkezin, deneyimli bir ekip ve ileri teknolojik donanımlara sahip olması gerekir. Organ nakli konusunda uzmanlaşmış, multidisipliner bir ekip, nakil sürecinin her aşamasını başarıyla yönetebilir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), nakil merkezlerinde akreditasyonun önemine dikkat çekmekte ve yüksek başarı oranına sahip merkezlerin tercih edilmesini önermektedir. Ayrıca nakil sonrası takip hizmetlerinin varlığı, merkez tercihini etkileyen bir diğer önemli kriterdir.