Kontakt Dermatit Nedir?

Kontakt dermatit (temas dermatiti) irritan yani tahriş edici veya alerjen bir madde ile doğrudan temas sonucunda ortaya çıkan, ciltte döküntü ve kaşıntı ile karakterize bir sağlık sorunudur . Bu nedenle “Kontakt dermatit nedir, kontakt dermatit ne demek?” gibi sorulara alerjik ya da irritan maddelere temas (kontakt) sonucunda gelişen bir cilt hastalığıdır, cevabını vermek mümkündür. Yaygın rastlanan inflamatuar bir cilt hastalığı olan kontakt dermatit inflamatuar yanıta neden olan maddeye göre alerjik kontakt dermatit ve irritan kontakt dermatit olmak üzere iki sınıfa ayrılır. Kontakt dermatit çoğu zaman alerjene veya irritan maddeye temasın kesilmesi ile birkaç hafta veya birkaç gün içerisinde kendiliğinden iyileşir. Ancak semptomların şiddetli olduğu durumlarda uzmanlar semptomları hafifletmeye yardımcı olan ilaçlardan veya kremlerden faydalanabilir.

Kontakt Dermatit Çeşitleri Nelerdir?

Kontakt dermatit erkeklerin %5-9’unu, kadınların ise %13-15’ini etkilediği bildirilen yaygın bir cilt hastalığıdır . Başta imalat endüstrisi olmak üzere çeşitli meslek gruplarında çalışan kişilerde kontakt dermatite daha sık rastlanır. Araştırmalar mesleki hastalıkların yaklaşık %30’unu mesleki deri hastalıklarının oluşturduğunu, mesleki deri hastalıklarının yaklaşık %90’ının ise kontakt dermatitlerden oluştuğunu göstermektedir . Kontakt dermatit cildin temas ettiği maddelere karşı geliştirdiği bir reaksiyon sonucunda ortaya çıkan inflamatuar (bağışıklık sisteminin geliştirdiği bir çeşit yanıt) bir cilt hastalığıdır. Bu cilt hastalığı irritan kontakt dermatit ve allerjik kontakt dermatit olmak üzere başlıca iki ana sınıfa ayrılır. İrritan kontakt dermatit kimyasallar veya temizlik maddeleri gibi cilde temas ettiğinde doğrudan zarar veren maddelerin neden olduğu bir reaksiyondur. Alerjik kontakt dermatit cildin belirli maddelere karşı aşırı duyarlılık geliştirmesi sonucu ortaya çıkar .

Alerjik Kontakt Dermatit Nedir?

Alerjik kontakt dermatit (AKD) cilde temas eden bir maddeye karşı bağışıklık sisteminin aşırı reaksiyon geliştirmesi sonucunda ortaya çıkan bir egzama çeşididir. Bir diğer ifadeyle “Allerjik kontakt dermatit nedir?” diye merak edenler için AKD kısaca alerjenlere karşı cildin temas eden bölgesinde gelişen alerjik reaksiyon cevabı verilebilir. Alerjik kontakt dermatit nikel alerjisi veya parfüm ve deodorant gibi kozmetik ürünlerine karşı alerji şeklinde gelişebilir. Cilt o maddeyle temas ettiğinde bağışıklık sistemi onu yabancı olarak algılayıp savunmaya geçebilir. Eğer cilt daha önce o maddeyle temas etmişse yani, kişi o maddeye karşı duyarlanmışsa bir sonraki temasta bağışıklık sistemi daha şiddetli bir tepki geliştirebilir. Bunun neticesinde ciltte kızarıklık, kaşıntı, kabarcık, pul pul dökülme gibi belirtiler ortaya çıkabilir . Son yıllarda yapılan çeşitli araştırmalara göre alerjik dermatit nüfusun yaklaşık %20’sini etkileyen yaygın bir cilt rahatsızlığıdır .

İrritan Kontakt Dermatit Nedir?

İrritan kontakt dermatit irritan yani tahriş edici özelliği bulunan deterjanlar gibi kimyasallara maruziyet sonucunda gelişen inflamatuar (iltihabi) bir cilt hastalığıdır. Tahriş edici maddeler cilde temas ettiğinde cilt bariyerinin hasar görmesine neden olabilir. Allerjik kontakt dermatit ile kıyaslandığında daha yaygın olarak görülür. İrritan kontakt dermatite sağlık çalışanları, yemek sektörü çalışanları, metal işçileri, kuaförler ve inşaat işçileri gibi bazı meslek grubunda bulunan kişilerde daha sık rastlanabilir . İrritan temas dermatiti genellikle tahriş edici maddeye maruziyetin ardından birkaç dakika içerisinde ortaya çıkarken alerjik kontakt dermatitin ortaya çıkması birkaç günü bulabilir.

Kontakt Dermatit Neden Olur?

Kontakt dermatit cildin alerjen veya irritan bir maddeye maruz kalması sonucunda oluşur. Kontakt dermatite neden olan başlıca alerjen maddeler şu şekilde sıralanabilir :

• Başta takılar olmak üzere çeşitli eşyaların imalatında kullanılan nikel gibi metaller,
• Boya ve plastik malzemelerin yapımı veya tekstil endüstrisi başta olmak üzere çeşitli sektörlerde kullanılan formaldehit ,
• Deodorantlar, parfüm, duş jeli gibi kişisel bakım ürünleri,
• Bileşiğinde urushiol adı verilen alerjen bir madde barındıran zehirli sarmaşık ve mango gibi bitkiler,
• Toz, böcek spreyi, polen gibi alerjen maddelerin hava yoluyla cilde temas etmesi,
• Bazı güneş kremleri.

Yukarıda sayılan alerjen maddelere ek olarak bazı durumlarda vücuda gıda yoluyla veya başka bir şekilde giren alerjen maddeler de alerjik dermatiti tetikleyebilir . Temas dermatitine neden olan pek çok irritan madde bulunur. Başlıca irritan kontakt dermatit nedenleri aşağıdaki gibidir :

• Çamaşır suyu, bulaşık deterjanı gibi temizlik ürünleri,
• İdrar ve tükürük gibi vücut sıvıları,
• Asitler,
• Biber, ısırgan otu gibi bitkiler,
• Saç boyası ve aseton gibi kozmetik ürünler,
• Boya ve vernikler,
• Sabun ve şampuan gibi kişisel bakım ürünleri,
• Reçine, plastik veya epoksi gibi malzemeler,
• Havada bulunan talaş gibi maddeler.

Yukarıda sayılan alerjenler ve tahriş edici maddeler cildin farklı bölümlerini etkileyebilir. Örneğin çamaşırlar yıkamada kullanılan deterjanlara karşı hassasiyet olan erkeklerde kontakt dermatit penis ve çevresini etkileyebilir. Aynı şekilde kadınlarda da genital bölgede kızarıklık, kaşıntı gibi semptomlar ortaya çıkabilir .

Kontakt Dermatit Belirtileri Nelerdir?

Kontakt dermatit ciltte etkilenen bölgede kızarıklık, kaşıntı, yanma hissi, pul pul dökülme gibi semptomlarla kendisini gösterebilir. Örneğin, bazı güneş kremleri gibi kozmetik ürünleri yüzde kontakt dermatit gelişmesine neden olabilirken şampuanlar kafa derisinde dermatite neden olabilir. Bunun yanı sıra kontakt dermatit göz çevresini, dudakları, eller, kollar ve parmakları, ayaklar ve bacakları da etkileyebilir. Başlıca kontakt dermatit belirtileri şu şekildedir:

• Özellikle koyu ten rengine sahip kişilerde normalden daha koyu (hiperpigmente) lekeler,
• Kızarıklık,
• Kaşıntı,
• Özellikle açık tenli kişilerin cildinde kuruluk, çatlaklık ve pul pul dökülme,
• Sivilceyi andıran kabarcıklar (içi sıvı dolu olabilir ve kabuklanma görülebilir),
• Yanma ve batma hissi,
• Bazı durumlarda ağrı.

Kontakt dermatit belirtileri her zaman erken dönemde ortaya çıkmayabilir. Bir diğer ifadeyle alerjen veya irritan maddeye maruziyetin süresine göre de değişiklik gösterir. Örneğin, mesleki kontakt dermatit belirtileri genellikle uzun süreli ve tekrarlayan maruziyet sonucunda ortaya çıkabilir .

Kontakt Dermatit Tedavisi Nasıl Yapılır?

Kontakt dermatit genellikle uzman dermatoloji doktorlarının fiziki muayenesi ile kolaylıkla teşhis edilebilir. Bunun yanı sıra günümüzde alerjik kontakt dermatit tanısında kullanılan yama testi gibi tanı yöntemleri kişinin duyarlılığı olan alerjen maddenin tespit edilebilmesi için kullanılabilir. Bu nedenle alerjik kontakt dermatit tedavisi sırasında uzmanlar öncelikle hastaya alerjisi olduğu düşünülen maddeden uzak durmasını önerir. Bunun yanı sıra hem alerjik hem de irritan kontakt dermatit tedavisi için başvurulan bazı kremler ve ilaçlar da vardır. Bu ilaçlar kişinin semptomlarının hafiflemesine ve cildin sakinleşmesine yardımcı olabilir. İrritan dermatit genellikle daha hızlı bir iyileşme sürecine sahipken alerjik dermatitin iyileşmesi 2-4 hafta sürebilir . Bir diğer ifadeyle kontakt dermatit iyileşme süreci hastalığın türüne göre değişiklik gösterebilir.

Kontakt Dermatit Ne İyi Gelir?

Kontakt dermatit çoğu durumda egzamaya neden olan maddeye maruziyetin ortadan kalkması ile kendiliğinden geçer. Ancak kontakt dermatit bebek ve çocukları da etkileyebilir ve huzursuzluğa neden olabilir. Özellikle bebeklerin ciltlerinin yetişkinlere kıyasla daha hassas olması onların alerjen ve irritan maddelere karşı daha savunmasız olmasına neden olabilir. Bu nedenle ebeveynler için “Kontakt dermatit nasıl geçer?” sorusunun cevabı önemlidir. Evde uygulanabilecek bazı yöntemler temas dermatitinin hafiflemesine yardımcı olabilir. Başlıca yöntemler şu şekildedir :

• Alerjen veya irritan maddelerden kaçınmak,
• Doktorlar tarafından önerilen kaşıntıyı hafifletmeye ve cildi yatıştırmaya yardımcı kremleri düzenli kullanmak,
• Belirli aralıklarla 15-30 dakika boyunca soğuk kompres uygulamak,
• Tırnaklar ciltte tahrişi artırabileceğinden tırnakları kesmek veya bebeklere eldiven giydirmek,
• Elleri yıkadıktan sonra nazik bir şekilde kurulamak.

Sayılanlara ek olarak nemlendirici ürünlerin kullanılması da semptomların hafiflemesine yardımcı olabilir .