Gut hastalığı aniden ortaya çıkan şiddetli eklem ağrılarıyla bilinen iltihaplı bir artrit türüdür. Genellikle ayak başparmağında başlasa da ayak bileği, diz ve el eklemlerini de etkileyebilir. Geceleri gelen dayanılmaz ağrılar ve şişlik birçok kişi için hastalığın ilk belirtisi olur.
Gut Hastalığı Nedir?
“Gut hastalığı ne demek?” sorusunun yanıtı için gut hastalığı vücutta aşırı ürik asit birikimi sonucu eklemlerde kristallerin oluşmasıyla ortaya çıkan, ağrılı ve iltihaplı bir artrit türü olduğu yanıtı verilebilir. Hastalığın en belirgin özelliği aniden başlayan ve şiddetli ağrıya neden olan gut ataklarıdır. Bu ataklar genellikle gece saatlerinde ortaya çıkar ve birkaç gün sürebilir. Tedavi edilmediğinde ataklar daha sık hale gelir ve eklemlerde kalıcı hasara yol açabilir.
Gut Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Gut hastalığının belirtileri eklemlerde biriken ürik asit kristallerinin dokuları tahriş etmesiyle ortaya çıkar. Bu kristaller, eklem içindeki iltihaplanmayı tetikler ve vücut bu duruma bağışıklık sistemi aracılığıyla tepki verir. Gut hastalığı belirtileri şunlardır:
Şiddetli Eklem Ağrısı: En belirgin gut hastalığı belirtisi aniden başlayan ve oldukça şiddetli olan eklem ağrısıdır. Bu ağrı genellikle ayak başparmağında görülse de ayak bileği, diz, el bileği ve dirsek gibi diğer eklemleri de etkileyebilir. Ataklar genellikle geceleri başlar ve birkaç saat içinde zirveye ulaşır. Ağrı o kadar yoğun olabilir ki en hafif dokunuş bile dayanılmaz hale gelir.
Eklemde Şişlik ve Kızarıklık: Gut atağı sırasında etkilenen eklem belirgin şekilde şişer ve kızarır. Gut hastalığı ayak şişmesi de eklem şişmesi ile birlikte görülebilmektedir. Şişlik nedeniyle eklem çevresindeki deri gerilir ve parlak bir görünüm alabilir. Bunun nedeni eklem içinde oluşan ürik asit kristallerinin bağışıklık sistemini harekete geçirmesi ve iltihaplanmaya yol açmasıdır. Şişlik ve kızarıklık atağın şiddetine bağlı olarak birkaç gün sürebilir.
Eklemde Sıcaklık Hissi ve Hassasiyet: Gut atağı sırasında iltihaplanan eklem bölgesi dokunmaya karşı son derece hassas hale gelir. Aynı zamanda eklem çevresinde belirgin bir sıcaklık artışı hissedilir. Bu belirti gut atağının iltihabi bir süreç olduğunu gösterir ve bağışıklık sisteminin kristallere karşı verdiği tepkinin bir sonucudur.
Hareket Kısıtlılığı: Gut hastalığının ilerleyen evrelerinde eklemde hareket kısıtlılığı ortaya çıkabilir. Ağrı, şişlik ve iltihap nedeniyle eklem hareket ettikçe daha fazla rahatsızlık verir ve kişi eklemini kullanmakta zorlanır. Tedavi edilmezse tekrar eden gut atakları eklem yapısını bozarak kalıcı hareket kaybına neden olabilir.
Tofüs Oluşumu: Kronik gut hastalarında zamanla eklem çevresinde tofüs adı verilen sert, beyazımsı ürik asit birikintileri gelişebilir. Bu birikintiler genellikle parmaklar, ayaklar, dirsekler ve kulak memesi gibi bölgelerde görülür. Başlangıçta ağrısız olabilirler ancak zamanla büyüyerek eklem fonksiyonlarını bozabilir ve ciddi şekil bozukluklarına yol açabilir.
Gut Hastalığı Neden Olur?
Gut hastalığının temel nedeni vücutta ürik asit yüksekliği ve bunun sonucunda eklemlerde kristallerin oluşmasıdır. Gut hastalığı sebepleri şunlardır:
Yüksek Pürin İçeren Beslenme: Pürin bakımından zengin gıdalar tüketmek vücuttaki ürik asit üretimini artırır. Kırmızı et, sakatatlar (karaciğer, böbrek, beyin), deniz ürünleri (hamsi, sardalya, midye) ve yüksek fruktozlu içecekler gut riskini artıran besinler arasındadır. Aşırı alkol tüketimi, özellikle bira ve yüksek alkollü içkiler de ürik asit seviyesini yükselterek gut ataklarını tetikleyebilir.
Böbreklerin Ürik Asidi Yeterince Atamaması: Vücut ürettiği ürik asidi böbrekler yoluyla dışarı atar ancak böbreklerin yeterince iyi çalışmaması durumunda ürik asit vücutta birikmeye başlar. Diyabet, kronik böbrek hastalıkları ve yüksek tansiyon gibi sağlık sorunları böbreklerin ürik asidi atma yeteneğini azaltarak gut hastalığının gelişimine katkıda bulunabilir.
Aşırı Kilo ve Obezite: Fazla kilo vücuttaki ürik asit üretimini artırırken böbreklerin bu asidi dışarı atmasını zorlaştırır. Özellikle karın bölgesinde yağlanma arttıkça gut riski de yükselir. Obezite ayrıca gut hastalığının daha erken yaşta başlamasına ve daha şiddetli atakların yaşanmasına neden olabilir.
Gut Hastalığı Nasıl Olur?
Gut hastalığı vücutta ürik asit birikimi nedeniyle eklemlerde kristallerin oluşmasıyla meydana gelir. Normalde vücut pürin adı verilen maddeleri parçaladığında ürik asit üretir ve bunu böbrekler aracılığıyla idrar yoluyla dışarı atar. Bazı durumlarda kandaki ürik asit seviyesi yükselir (hiperürisemi) ve eklemler içinde iğne şeklinde ürik asit kristalleri birikmeye başlar. Bu kristaller eklem dokularını tahriş ederek şiddetli iltihaplanmaya ve gut ataklarına neden olur.
Gut Hastalığı Nasıl Geçer?
Gut hastalığı tedavisi için öncelikle teşhis alınması ve hastalık durumunun tespiti gerekmektedir. Gut teşhisi hastanın şikayetleri ve fiziksel muayene ile başlar. Doktor özellikle ani başlayan şiddetli eklem ağrısı, şişlik ve kızarıklık gibi gut belirtilerini değerlendirir. Hastanın geçmişte benzer ataklar yaşayıp yaşamadığı, beslenme alışkanlıkları, ailede gut öyküsü olup olmadığı gibi faktörler de göz önünde bulundurulur.
Kesin tanı koymak için en güvenilir yöntem eklem sıvısı analizidir. Doktor etkilenen eklemden bir iğne yardımıyla sıvı alır ve mikroskop altında inceler. Eğer bu sıvıda ürik asit kristalleri tespit edilirse gut hastalığı tanısı kesinleşir. Bu test gut hastalığını diğer artrit türlerinden ayırmada önemli bir rol oynar. Ek olarak kan testleri ile kandaki ürik asit seviyesi ölçülebilir. Fakat yüksek ürik asit seviyesi her zaman gut hastalığı olduğu anlamına gelmez. Tanıyı desteklemek için görüntüleme testleri de kullanılabilir. Ultrason, eklem içinde ürik asit kristallerinin varlığını gösterebilirken, röntgen veya BT taramaları gutun eklemlerde yol açtığı hasarı değerlendirmek için tercih edilebilir. Özellikle kronik gut hastalarında eklem yapısındaki değişiklikleri görmek açısından faydalıdır.
Teşhis sonrası gut hastalığının tamamen ortadan kaldırılması mümkün olmasa da doğru tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleriyle atakların sıklığı azaltılabilir ve eklem hasarı önlenebilir. Gut tedavisinin temel amacı ağrıyı hafifletmek, iltihabı kontrol altına almak ve ürik asit seviyelerini düşürerek hastalığın ilerlemesini engellemektir.
Gut Hastalığı Tedavisi Nasıl Olur?
Gut hastalığının tedavisinde atakları hafifletmek ve ürik asit seviyesini kontrol altına alarak yeni atakları önlemek iki temel amaçtır. Bu yüzden tedavi sürecinde hem ağrıyı ve iltihabı azaltan ilaçlar hem de ürik asit seviyesini düşüren ilaçlar kullanılır. Gut hastalığı tedavisi seçenekleri şunlardır:
Gut Ataklarının Tedavisi: Gut hastalığında en acil durum ani başlayan ve ağrılara yol açan gut ataklarıdır. Bu atakların tedavisinde öncelikli amaç ağrıyı ve iltihabı hızla kontrol altına almaktır. Bunun için genellikle non-steroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAID’ler) kullanılır.
Ürik Asit Seviyesini Düşüren İlaçlar: Gut hastalığında atakları önlemenin en etkili yolu kandaki ürik asit seviyesini düşürerek kristal oluşumunu engellemektir. Bunun için kullanılan ilaçlar vücudun ürik asit üretimini azaltarak gut hastalarında uzun vadeli kontrol sağlar. Aynı zamanda ürik asit seviyesini dengelemek adına bir beslenme uzmanından “Gut hastalığı ne yemeli?” sorusunun yanıtı için destek alınmalıdır.
Kronik Gut ve Tofüs Tedavisi: Gut hastalığı uzun süre tedavi edilmezse eklemlerde ve çevresinde tofüs adı verilen sert ürik asit birikintileri oluşabilir. Bu birikintiler zamanla eklemlerde kalıcı hasara ve şekil bozukluklarına yol açabilir. Kronik gut hastalarında ürik asit seviyesini düşürücü ilaçlar düzenli olarak kullanılmalı ve gut ataklarının önlenmesi için yaşam tarzı değişiklikleri yapılmalıdır. Tofüs oluşumu ileri seviyeye ulaştığında ve eklemlerde ciddi tahribat meydana geldiğinde bazı durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir. Cerrahi tedavi ile büyük tofüsler temizlenerek eklem fonksiyonu korunmaya çalışılır. Bu nedenle gut hastalarının uzun vadede eklem sağlığını koruyabilmesi için tedavilerini aksatmaması ve doktor kontrolünde düzenli takip yaptırması önemlidir.
Gut Hastalığı Ölümcül müdür?
Gut hastalığı tek başına ölümcül bir hastalık değildir ancak tedavi edilmediğinde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Uzun vadede kontrol altına alınmayan gut eklemlerde kalıcı hasara, böbrek taşı oluşumuna ve böbrek yetmezliği gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Aynı zamanda gut hastaları genellikle yüksek tansiyon, diyabet ve kalp hastalıkları gibi diğer kronik rahatsızlıklarla da karşı karşıya kalabilir. Bu nedenle gut hastalığını hafife almamak ve doktor önerilerine uygun şekilde tedavi görmek önemlidir.
Gut Hastalığı Et Yemekten mi Olur?
Et tüketimi gut hastalığını tetikleyen önemli faktörlerden biridir ancak tek başına hastalığa neden olmaz. Kırmızı et, sakatat ve deniz ürünleri gibi pürin açısından zengin besinler, vücutta daha fazla ürik asit üretilmesine yol açarak gut ataklarını artırabilir ancak genetik yatkınlık, böbrek hastalıkları, aşırı kilo ve bazı ilaçların kullanımı gibi birçok farklı faktör de gut gelişiminde rol oynar. Et tüketimi gut hastalığını kötüleştirebilir, ancak hastalığın tek nedeni değildir. Dengeli bir beslenme düzeni ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları ile gut atakları büyük ölçüde kontrol altına alınabilir.
Gut Hastalığıyla Hangi Bölüm İlgilenir?
Gut hastalığının tanı ve tedavisiyle genellikle romatoloji bölümü ilgilenir. Romatologlar eklem hastalıkları konusunda uzmanlaşmış doktorlardır ve gut gibi iltihaplı artrit türlerinin teşhis ve tedavisini yaparlar. Bazı durumlarda gut hastalığıyla ilgili iç hastalıkları (dahiliye) uzmanları da ilgilenebilir. Eğer gut hastalığı böbrekleri etkiliyorsa bir nefrolog (böbrek hastalıkları uzmanı) da sürece dahil olabilir.
Gut belirtileri yaşayan kişiler “Gut hastalığı nedir?” sorusunun yanıtı için öncelikle bir doktora başvurarak gerekli yönlendirmeleri alabilirler.
