Gestasyonel Diyabet (Gebelik Şekeri) Nedir?
Gestasyonel diyabet, gebelik sırasında vücudun ihtiyaç duyduğu insülini üretemediğinde ortaya çıkan tıbbi bir durumdur. Hamilelik süreci boyunca gestasyonel diyabet hastalarının kan şekeri seviyeleri normalin üstündedir. Gebelik sürecinde değişen hormon seviyeleri vücudun insülin kullanma ya da üretme yeteneğini engelleyerek kanda çok fazla glikoz birikmesine neden olur. Kandaki yüksek glikoz seviyeleri gestasyonel diyabet nedir sorusuna cevap olabilir. Gebelik diyabeti olarak da bilinen bu durum genellikle hamileliğin ortasında 24-28. haftalarda ortaya çıkabilir. Anne adayının gebelik öncesi kilosuna, yaşam tarzına, gebelik ayı göz önüne alınarak yeterli ve dengeli bir beslenme programı uygulamak, ayrıca düzenli egzersiz yapmasını önermek kan şekeri seviyelerinin düzenlenmesine yardımcı olabilir. Ancak tüm önlemler alınsa da bazı durumlarda kan şekeri yüksekliğini kontrol altına almak için doktor tarafından insülin kullanımı önerilebilir. Gestasyonel diyabet tedavi edilmediğinde hem anne adayı hem de fetüste ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Gebelik diyabeti nedir sorusu kısaca hamilelik döneminde kan şekerinin aşırı yükselmesi şeklinde cevaplanabilir.
Gestasyonel Diyabet (Gebelik Şekeri) Belirtileri Nedir?
Dünya çapında gebelikte diyabet görülme oranı ortalama %14-17 arasındadır. Yaş, doğum öncesi bakıma erişim coğrafi konum, ırk/etnik köken gibi faktörler gestasyonel diyabet riski açısından önem taşır. Gebelik diyabeti durumunda vücut insülinin kullanılması ve sentezinde sorunlar yaşayabilir. İnsülin kandaki glikoz seviyelerinin korunmasına yardımcı olur. Genellikle gebelikte diyabet belirtileri hamilelik semptomlarına benzer olduğu için ayırt edilmeyebilir. Gebelik diyabeti açısından risk olup olmadığının anlaşılması için yapılan testler sayesinde tanı konulabilir. Gestasyonel diyabet belirtileri arasında aşağıdakiler yer alabilir:
- Sık idrara çıkma
- Ağız kuruluğu ve aşırı susuzluk hissi
- Yorgunluk, halsizlik ve/veya tükenmişlik hissi
- Bulanık görüş
- Mantar enfeksiyonları.
Gestasyonel Diyabet (Gebelik Şekeri) Neden Olur?
Gestasyonel diyabet, hamilelik sırasında yaşanan hormon değişiklikleri ve vücudun besinlerden enerji elde etme yeteneğinin azalmasından kaynaklanabilir. Besinlerdeki şekerin yani glikozun parçalanması ve hücrelere iletilmesinden sorumlu insülin hormonu, gebelik sürecinde yetersiz üretilebilir ya da vücut tarafından doğru bir şekilde kullanılamayabilir. İnsülin kandaki glikoz seviyelerinin belirli bir seviyede tutulmasına yardımcı olur. Gestasyonel diyabette insülin hormonu fonksiyonlarını tam anlamıyla yerine getiremediği için kanda şeker yani glikoz birikir ve diyabet hastalığına yol açabilir. Gebelik sürecindeki tüm kadınlar gestasyonel diyabet açısından risk altındadır. Ancak aşağıdaki bazı durumlara sahip anne adaylarının gebelikte diyabete yakalanma riski daha yüksek olabilir;
- Kalp hastalığı
- Yüksek tansiyon
- Yüksek kiloya sahip olmak ya da obezlik
- Daha önceki hamileliklerde gebelik diyabeti yaşama
- Ailede tip 2 diyabet öyküsü
- Polikistik over sendromu
- Birden fazla bebek beklemek
- Geçmişte açıklanamayan düşük ya da ölü doğum
- Glukokortikoidler gibi steroid kullanımı
- Annenin ileri yaş olması
- Gebelik öncesi prediyabet öyküsü.
Gebelikte diyabet, tek bir nedene bağlanamaz ve hala gestasyonel diyabetin nedeni tam olarak açıklanamamaktadır.
Gestasyonel Diyabet Beslenmesi Nasıl Olmalı?
Gestasyonel diyabet beslenme ve düzenli egzersiz ile önlenebilen ya da kontrol altına alınabilen bir hastalıktır. Anne adayının özel yeterli ve dengeli bir beslenme programını takip etmesi kan şekerinin güvenli seviyelerde seyretmesine yardımcı olabilir. Gebelikte diyabet beslenmesi için aşağıdaki önerilere dikkat edebilirsiniz:
- İşlenmiş gıdalar, şeker ve şeker içeren besinler ile içeceklerden uzak durmalısınız. Kepekli ekmek, kuru baklagiller, tahıllar gibi yüksek lif içeriğine sahip kompleks karbonhidratlar tüketmelisiniz. Günlük enerji, karbonhidrat, protein ve yağ ihtiyacını belirlemek için bir diyetisyenden yardım alabilirsiniz.
- Her öğünde protein, karbonhidrat ve yağ açısından dengeli yüksek lifli besinler tercih etmelisiniz.
- Uzun süre aç kalmaktan kaçınmalı kahvaltı, öğle ve akşam yemeği ile 2-3 ara öğünden oluşan bir diyet planı uygulamalısınız.
- Vücudun insülini daha etkili bir şekilde kullanmasını desteklemek amacıyla bol su içmeye özen göstermelisiniz.
- Gebeliğin ilk üç ayında günlük protein miktarı yaklaşık 46 gr, ikinci ve üçüncü üç aylık dönemlerde ortalama 71 gramdır. Yağsız etler, tavuk, balık, hindi gibi beyaz etler ile yumurta, peynir, süt, yoğurt, kefir gibi süt ürünleri kaliteli protein kaynaklarıdır.
- Günlük yağ gereksinimini karşılamak için fındık, ceviz, badem gibi kuruyemişler ile zeytinyağı ve avokado gibi sağlıklı yağları tercih edebilirsiniz.
Gestasyonel Diyabet (Gebelik Şekeri) Tedavisi Nasıl Olur?
Gestasyonel diyabet tedavisi, anne adayının kan şekeri seviyelerine göre belirlenir. Genellikle yeterli ve dengeli bir diyet ile düzenli egzersiz programını takip etmek kan şekeri seviyesinin sabit kalması için yeterlidir. Ancak kan şekeri seviyelerinin düzenlenmesinde diyet ve egzersiz yeterli olmayabilir. Bu durumda doktorunuz insülin enjeksiyonları önerebilir. Hamilelik döneminde taze sebze ve meyveler içeren protein, karbonhidrat ve yağ açısından yeterli ve dengeli bir diyeti takip etmek diyabet tedavisinin desteklenmesinde önemlidir. Ayrıca haftanın belirli günleri günde en az 30 dakika orta derece egzersiz yapmak gerekebilir. Hamilelik planlanıyorsa öncesinde ideal vücut ağırlığına sahip olmak ve hamilelik boyunca doktorun önerdiği kilonun üzerine çıkmamak gestasyonel diyabete yakalanma riskini azaltabilir ya da hali hazırda var olan diyabetin tedavisini destekleyebilir.
Gebelik dönemini sağlıklı geçirmek ve beslenme hakkında doğru bilgiler için doktor ve diyetisyenden yardım alabilirsiniz.
Sık Sorulan Sorular
Gestasyonel diyabet riskli gebelik mi?
Gestasyonel diyabet, tedavi edilmediğinde kan şekeri seviyeleri kontrol altına alınamaz ve yüksek tansiyon ve preeklampsi denilen bir duruma neden olabilir. Fetusun normalden çok büyümesi nedeniyle sezaryen ile doğum yapılması gerekebilir ve erken doğum riski artabilir. Gebelikte diyabet yaşayanlar sonrasında tip 2 diyabet açısından riskli olabilir. Ayrıca doğum sırasında bebekte solunum problemleri görülebilir, doğum sonrasında hipoglisemi nöbetleri yaşanabilir.
Gebelik diyabeti olduğu nasıl anlaşılır?
Gebelikte diyabet olup olmadığını belirlemek için bazı testler yapılır. Gestasyonel diyabet tanı kriterleri şöyledir:
- Glikoz yükleme testi: doktorunuz glikoz içeren bir sıvıyı içmenizi ister ve bir saat sonra kan şekerinizi değerlendirmek için kolunuzdan kan örneği alır. Eğer kan şekeri yüksek ise ikinci bir test olan glukoz tolerans testi yapılır.
- Glukoz tolerans testi: bu test öncesinde hamile kadın 8 saat boyunca yemek yemez. Glikoz içeren sıvı içmeden önce ve içtikten sonraki birinci, ikinci ve/veya üçüncü saat kan şeker seviyesi ölçülür. Test sonuçlarına göre gestasyonel diyabet tanısı konulur.
Gestasyonel diyabet doğum sonrası geçer mi?
Gebelik sürecinde şeker hastalığı yaşayan anne adaylarının büyük bir çoğunluğunda doğum sonrası kan şekeri değerleri normale dönebilir. Ancak bazı kişilerde tip 2 diyabet riskinde artış gözlenebilir.
Gebelikte şeker varsa nasıl anlaşılır?
Susuzluk hissi, sık idrara çıkma, halsizlik, yorgunluk, bulanık görüş, idrarda glikoz gibi gebelik diyabeti belirtileri gebelikte şeker olduğu anlamına gelebilir. Ancak kesin tanı için glikoz tolerans testi sonuçları dikkate alınır. Buna göre;
Açlık kan şekeri 105 mg/dL’nin
1. saat kan şeker 180 mg/dL’nin
2. saat kan şekeri düzeyi 155 mg/dL’nin
3. saat kan şekeri 140 mg/dL’nin üzerinde ise gestasyonel diyabet tanısı konulabilir.
Gebelik şekeri yükselince ne olur?
Gebelikte kan şekeri yükselince yüksek tansiyona ve preeklampsi denilen bir duruma neden olabilir. Böbrekler kandaki fazla glikozu atabilmek için aşırı çalışabilir . Kanda glikoz birikir ve hücreler ihtiyaç duyduğu enerjiyi alamadığı için yorgunluk, halsizlik gözlenebilir. Tedavi edilmediğinde bebekte solunum problemlerine, ani ölümlere, erken doğuma, gelişme geriliğine ve hipoglisemi ataklarına neden olabilir.
Gebelik şekeri kaçıncı haftada belli olur?
Gebeliğin 20. Haftasından sonra plasentadan salgılanan anti insülin hormonlarında artış gözlenir. Hamileliğin ikinci üç aylık döneminde insülin üretiminde azalma ve vücut tarafından kullanımında yavaşlama gözlenir. Gebelik şekeri hamileliğin ortasında yani 24-28. Haftada belli olur. Bu nedenle bu haftalarda glikoz yükleme testi yapılır.
Gebelik şekeri çıkarsa ne yapmalı?
Gebelikte kan şekeri yüksek çıkarsa belirli aralıklarla kan şekeri ölçümü yapılması gerekir. Anne adayının yeterli ve dengeli bir beslenme programını takip etmesi ve orta derecede egzersiz yapması önerilebilir. Ayrıca kan şekeri regülasyonunu desteklemek amacıyla doktor tarafından insülin tedavisi uygulanabilir.
Gestasyonel diyabet hangi tipe girer?
Gestasyonel diyabet, tip 1 ya da tip 2 diyabet olarak tanımlanamaz, bir glikoz tolerans bozukluğudur. Hamilelik döneminde hormon değişikliklerine bağlı olarak gelişen özel bir diyabet çeşididir.
Gestasyonel diyabette insülin ne zaman başlanır?
Anne adayında gestasyonel diyabet tanısı konulduktan sonra kan şekeri ölçümlerine göre doktor tarafından gerekli görülürse insülin tedavisi başlanır. Genellikle iki hafta diyet ve egzersiz tedavisi uygulandığı halde kan şekeri seviyesi yüksek seyrederse insülin tedavisi uygulanabilir. Özellikle açlık kan şekeri 105 mg/dL’nin üzerinde olması risk faktörüdür. Açlık kan şekerine ek olarak 1., 2. ve 3. saat kan şekeri düzeylerine bakılır.
