Evde Otizm Testi Nedir?

Evde uygulanan otizm testi, otizm spektrum bozukluğunun erken tespitine katkıda bulunarak tanı ve müdahale sürecini destekleyen önemli araçlardan biridir. Erken tanı, otizmli bireylerin ihtiyaç duyduğu desteği almasını sağlamak için kritik öneme sahiptir. Ancak, ebeveynler çoğu zaman çocuklarında otizm belirtileri olup olmadığını anlamakta zorlanabilir. İşte bu noktada evde otizm testi devreye girebilir. Otizm tanısı, yalnızca uzman hekimler tarafından klinik değerlendirme ve bilimsel yöntemlerle konulabilen bir teşhistir. Ancak, evde gerçekleştirilen otizm testleri, ebeveynlerin çocuklarının gelişimsel özelliklerini daha iyi gözlemlemelerine yardımcı olarak tanı sürecini kolaylaştırabilir ve hızlandırabilir. Bu nedenle, çocuğa bakım veren ebeveynlerin otizm spektrum bozukluğu hakkında yeterli bilgiye sahip olması büyük önem taşır. Bu testler bir uzman teşhisi yerine geçmez, ancak çocukta otizm riski olup olmadığı hakkında bir fikir verebilir. Test yapmadan ya da yaptıktan sonra bir uzmanla görüşmek çok kritiktir.

Otizm Spektrum Bozukluğu Nedir?

Otizm spektrum bozukluğu, bireylerin sosyal ve iletişim becerilerinde zorluk yaşamasına neden olan, tekrarlayan davranışlar ve sınırlı ilgi alanları ile kendini gösteren bir genetik yönü güçlü gelişimsel bozukluktur. Otizm belirtileri genellikle erken çocukluk döneminde ortaya çıkar ve her bireyde farklı seviyelerde görülebilir. Otizm spektrum bozukluğu belirtileri erken yaşlarda şunları içerebilir:

• Göz teması kurmaktan kaçınma
• İsmiyle çağrıldığında tepki vermeme
• Tekrarlayan hareketler yapma (el çırpma, sallanma vb.)
• Konuşma gelişiminde gecikme
• Rutinlere sıkı sıkıya bağlı olma ve değişikliklerden rahatsız olma
• Otizmde erken teşhis ve müdahale, çocukların sosyal, bilişsel ve iletişim becerilerini geliştirmesi için çok önemlidir.

Çocuğumun Otizm Spektrumunda Olup Olmadığını Nasıl Anlayabilirim? Çocukların iletişim ve sosyal becerileri belirli gelişim evrelerinde ortaya çıkar ve bu süreçte gözlemlenen bazı erken belirtiler, otizm spektrum bozukluğu açısından fikir verebilir. Genellikle sağlıklı gelişim gösteren bebekler, 6. ay itibarıyla çevreleriyle daha fazla etkileşim kurmaya başlar. Örneğin, bu dönemde bebekler bakım verenlerinin yüz ifadelerine tepki gösterebilir ve 2 yaşına geldiklerinde birkaç kelimeden oluşan basit cümleler kurmaya başlayabilirler. Çocuğunuzun gelişimini değerlendirirken aşağıdaki gerçekleşmiş olması beklenen gelişim noktalarına dikkat etmek faydalı olacaktır:

• 6. Ay: Bakım verenlerin mutlu yüz ifadelerine tepki verebilirler.
• 6.-12.ay: Paylaşılan ilgi (joint attention) gelişir. Buna, ilgilendikleri nesnelere başkalarının dikkatini çekmek için jestler kullanma veya proto-bildirici işaret etme gibi davranışlar dahildir. Ayrıca, bakım verenlerin dikkat çekme girişimlerine yanıt verebilirler.
  • Bebekler, başkalarının bakış yönünü ve işaret etme hareketlerini takip etme konusunda da giderek daha başarılı hale gelirler. Aynı zamanda, vokalizasyonlar, jestler veya göz teması yoluyla ortak dikkat başlatma girişimlerinde bulunarak iletişime daha aktif bir şekilde katılırlar.
• 9. Ay: Yüz ifadelerini taklit edebilir ve duydukları sesleri yansıtabilirler.
• 16. Ay: Elleriyle işaretler yapabilir ve birer kelime söyleyebilirler.
• 18. Ay: Taklit etme oyunları oyunları oynayabilirler.
• 2. Yıl: Birden fazla kelimeyi kullanarak anlamlı sözcük öbekleri oluşturabilirler. Nesneleri metaforik olarak kullanma oyunları oynayabilirler. Otizmli çocuklarda “elle yönlendirme (hand leading)” denilen kendi istediklerini başkalarına yaptırmak amacıyla başkalarının vücutlarını (örneğin, ebeveynlerinin parmaklarını) yönlendirerek bir nesneye doğru götürmeleri görülür. İhtiyaçlarını dile getirmeye çalışırlar.

Bebeklerinin iletişim ve sosyal becerilerinin gelişimini izleyen ebeveynlerin, herhangi bir gecikme gözlemlediklerinde uzman bir doktora danışmaları önerilir.

Evde Uygulanabilen Otizm Testleri Nelerdir?

Evde otizm testi olarak kullanılan bazı yaygın testler şunlardır:

1. M-CHAT (Modified Checklist for Autism in Toddlers) (Değiştirilmiş Erken Çocukluk Dönemi Otizm Tarama Ölçeği): M-CHAT, özellikle 18-30 aylık çocuklar için geliştirilmiş bir tarama testidir. Ebeveynler tarafından doldurulan bir anketten oluşur ve çocuğun otizm riskini değerlendirmeye yardımcı olur. Toplam 23 maddeden oluşmaktadır.
2. ODKL (Otizm Davranış Kontrol Listesi): ODKL, otizm spektrum bozukluğuna (OSB) bağlı belirtilerin şiddetini puanlayarak değerlendiren bir davranış kontrol listesidir. Ebeveynler ve öğretmenler tarafından rahatlıkla kullanılabilmesi için tasarlanmış olan ODKL, davranışsal ve gelişimsel anlamda fikir verir. 57 madde ve beş alt ölçeği (duygusal, ilişki kurma, beden ve nesne kullanımı, dil becerileri, sosyal ve öz bakım becerileri) içermektedir. Değerlendirme sonucunda çocuklar 0-159 arasında puan almakta, 68 puan ve üzerinde olanlar “yüksek olasılıkla otistik bozukluk gösterir” şeklinde değerlendirilmektedir.
3. EGE (Erken Gelişim Evreleri): Bu test, çocuğun gelişimsel ilerlemesini değerlendirmek için kullanılan genel bir tarama aracıdır. Otizm belirtilerini belirlemeye yardımcı olabilir. Her yaş için ayrı ölçekler bulunduğundan, çocuğun bulunduğu ay ne ise ona göre doldurulan bir envanterdir. Dolayısıyla bir kitap olarak bulunmaktadır. Her bir ay formu kendisinden önceki ve sonraki bir ayı kapsayacak biçimde (+/- 1 ay) kullanılmaktadır. Örneğin, EGEE altıncı ay formu “5 ay 0 günden 6 ay 30 güne” kadar olan, yani, 150-210 gün arasındaki bebekler için kullanılmaktadır. Ancak dil ve öğrenme güçlükleri, zeka geriliği gibi konuları da ölçtüğü için tek başına otizm ile ilgili saf bir fikir vermeyebilir.

Evde uygulanan otizm testleri, profesyonel bir teşhis yerine geçmez. Ancak, çocuğun gelişimi hakkında bilgi sağlayarak bir uzmana danışmanız gerekip gerekmediğini anlamanıza yardımcı olabilir.

Evde Otizm Testi Nasıl Uygulanır?

Evde otizm testi yapmak için genellikle aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:

1. Uygun Testi Seçin: Çocuğunuzun yaşına ve belirtilerine uygun bir test seçin.
2. Davranışları Gözlemleyin: Çocuğunuzun günlük yaşamındaki etkileşimlerini ve davranışlarını dikkatlice gözlemleyin.
3. Test Sorularını Yanıtlayın: Seçtiğiniz testteki soruları çocuğunuzun davranışlarına göre dürüstçe yanıtlayın.
4. Sonuçları Değerlendirin: Testin sonunda çıkan sonuçları dikkatlice inceleyin. Eğer otizm riski yüksek çıkarsa, bir uzmana danışın.

Evde Yapılan Testler Ne Kadar Güvenilirdir?

Evde yapılan otizm testleri, bir çocuğun otizm riski taşıyıp taşımadığını anlamaya yardımcı olabilir. Ancak, bu testler kesin bir tanı koyamaz. Bu testlerin doğruluğu:

• Ebeveynlerin objektif yanıtlar vermesine,
• Çocuğun davranışlarının iyi gözlemlenmesine,
• Testin bilimsel geçerliliğine bağlıdır.

Eğer test sonucunda çocuğunuzda otizm riski olduğunu düşünüyorsanız, kesin bir değerlendirme için bir çocuk psikiyatristi veya gelişim uzmanına başvurmalısınız.

Otizm Belirtileri Evde Nasıl Gözlemlenebilir?

Otizm belirtilerini gözlemlemek için çocuğunuzun günlük aktivitelerini dikkatlice izleyebilirsiniz. Çoğu bebeğin gelişimleri belli noktalarda benzeşse de bazen farklı noktalarda gelişim görülebilir. Yine de şunlara dikkat etmekte fayda vardır:

• Göz teması kuruyor mu?
• İsmi söylendiğinde tepki veriyor mu?
• Basit talimatları anlıyor ve uyguluyor mu?
• Oyun oynarken hayali oyunlar kuruyor mu?
• İhtiyaçlarını nasıl ifade ediyor?
• Tekrarlayan hareketler yapıyor mu?
• Sosyal ortamlara ilgi gösteriyor mu?

Bu belirtiler gözlemlendiğinde bir uzmana danışmak önemlidir.

Test Sonrasında Ne Yapılmalı?

Evde yapılan otizm testinin ardından çocuğunuzun otizm riski taşıdığını düşünüyorsanız şu adımları takip edebilirsiniz:

1. Bir Uzmandan Randevu Alın: Çocuk psikiyatristi, çocuk nöroloğu veya gelişimsel pediatrist ile görüşerek detaylı bir değerlendirme yaptırın.
2. Gelişim Testleri Uygulatın: Çocuğun gelişimini daha detaylı incelemek için uzman tarafından önerilen gelişim testlerini yaptırın.
3. Erken Müdahale Programlarına Katılın: Erken tanı koyulan çocuklar için özel eğitim, konuşma terapisi ve duyu bütünleme terapisi gibi destekleyici programlar büyük fayda sağlar.

Otizmde Erken Tanının Önemi Nedir?

Otizm spektrum bozukluğu tanısının erken konması, çocuğun eğitimine ve gelişimine olumlu katkılar sağlar. Erken tanı sayesinde:

• Çocukların sosyal ve iletişim becerileri geliştirilir.
• Özel eğitim ve terapi programlarına daha hızlı başlanabilir.
• Çocuğun güçlü yönleri belirlenerek bireysel destek planları oluşturulabilir.
• Araştırmalar, erken teşhis ve müdahalenin otizmli bireylerin bağımsızlık kazanma sürecini önemli ölçüde desteklediğini göstermektedir.

Evde otizm testi, ebeveynlerin çocuklarının gelişiminde olası farklılıkları fark etmelerine yardımcı olan faydalı bir araçtır. Ancak, bu testler kesin bir tanı koymaz. Eğer çocuğunuzda otizm belirtileri gözlemliyorsanız, mutlaka bir uzmana danışmalısınız. Erken tanı ve müdahale, çocuğunuzun daha iyi bir gelişim süreci geçirmesini sağlayacaktır. Eğer çocuğunuz için bir evde otizm testi uyguladıysanız ve riskli sonuçlar aldıysanız, vakit kaybetmeden profesyonel destek almanız önemlidir. Unutmayın, otizm erken teşhis edilirse, çocuğun yaşam kalitesini artırmak için birçok fırsat yaratılabilir.
Kaynaklar: