Anoreksiya Nedir? Anoreksiya Belirtileri

Anoreksiya şiddetli kilo alma korkusu nedeniyle insanların yemek yemekten kaçındığı, sadece belirli yiyecekleri az miktarda tükettiği ve sürekli tartılma ihtiyacı hissettiği ciddi bir yeme bozukluğudur. Başlangıçta kilo alma korkusu, aşırı zayıflık gibi semptomlarla kendisini gösteren anoreksiya erken dönemde tedavi edilmezse yetersiz beslenmeye bağlı olarak kaslarda ve kemiklerde zayıflama, kansızlık hatta organ yetmezliği gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Anoreksiya ne demek ve belirtileri nelerdir gibi anoreksiya hakkında sıklıkla merak edilenler yazının ilerleyen kısımlarında detaylı olarak ele alınmıştır.

Anoreksiya Nedir?

Tıp literatüründe anoreksiya nervoza olarak da geçen anoreksiya kişinin kilosu ve fiziksel görünümü hakkında takıntılı düşünceler sergilemesi ile karakterize ciddi bir yeme bozukluğudur. Psikolojik bir rahatsızlık olan bu yeme bozukluğu, kilo alımını engellemek için yemek yemeyi aşırı derecede kısıtlama ve yoğun egzersiz yapma gibi davranışlarla kendisini gösterir. Yapılan çeşitli çalışmalar anoreksiya ve bulimia gibi yemek bozukluklarının obezite ve astımdan sonra en sık karşılaşılan 3. kronik hastalık olduğunu gösterir. Başka bir araştırma ise kadınların %4’ünün, erkeklerin ise %0,3’ünün yaşamlarının bir döneminde anoreksiya tanısı aldığını öne sürer.

Anoreksiya, kişinin kendi bedeni hakkında bozulan algısı nedeniyle genellikle ideal kilosundan daha düşük kiloda olmasına rağmen, kendisinin aşırı kilolu olduğunu düşünmesine yol açar. Bu hastalığa sahip insanların bedenleri hakkındaki yanlış algısı kişinin yemek yeme isteğini aşırı derece kontrol etmesine, zamanla kalori alımını tamamen sınırlaması veya yoğun egzersizlerle sürekli kalori yakmaya çalışması gibi tehlikeli alışkanlıklar geliştirmesine neden olabilir. Bu durum kişiyi sağlıksız ve gerekli olmayan kilo kaybı döngüsüne sokarak ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.

Anoreksiya Belirtileri Nelerdir?

İnsanların büyük çoğunluğu ideal kiloda olmak için çeşitli yöntemlere başvurur. Kilo alma konusunda endişe duymak çoğu zaman normaldir. Bununla beraber bazı insanlarda kilo alma korkusu takıntılı bir hale gelebilir. Bu durum zamanla anoreksiya gibi yeme bozukluklarına neden olabilir. Anoreksiya belirtileri dahilinde kilo alma korkusu nedeniyle kalori alımının aşırı derecede kısıtlanması sıkça karşılaşılan bir durumdur. Anoreksiya farklı semptomlarla kendisini gösterebilir. Bazı hastalar kilo alma korkusu nedeniyle kalori alımını aşırı derecede kısıtlarken diğerleri kalori yakabilmek için yoğun ve şiddetli egzersizlere başvurabilir. Hastaların bazıları ise bulimia semptomlarına benzer; aşırı derecede yemek yeme ve yedikten sonra kilo alma korkusu nedeniyle kusma eğilimi gösterebilir.

Anoreksiya nervoza fizyolojik, psikolojik ve sosyal bazı semptomlarla da kendini gösterebilir. Hastalığın fiziksel belirtileri arasında aritmi (kalp ritminde düzensizlik), düşük tansiyon, dehidrasyon yani sıvı kaybı gibi semptomlar sayılabilir. Duygusal ve davranışsal belirtiler arasında ise kilolu olma korkusu, sürekli tartılmak ve bedenini incelemek, aşırı sinirli olmak gibi semptomlar yer alır. Başlıca zihinsel ve duygusal anoreksiya belirtileri ise şu şekildedir:

• Kilo alma korkusu,
• Beden algısının bozulması,
• Besinlerin kalorileri hakkında aşırı derecede düşünme,
• Yüksek kalorili olduğu düşünülen bazı gıdalardan korkma,
• Kendini sürekli eleştirme,
• Düşük kiloda olmanın, yetersiz kalori alımının ciddiyetini anlamamak veya inkar etmek.

Zihinsel ve duygusal semptomların yanı sıra anoreksiya hastalarında davranışsal bazı belirtiler de görülebilir. Bunlar şu şekildedir:

• Öğünlerde yiyecekleri belirli bir sıraya koymak veya tabaktaki yemekleri yeniden düzenlemek gibi beslenme alışkanlıklarında değişiklik,
• Yiyecek tercihlerinde ani değişiklik,
• Kilo vermesine rağmen çevresine sürekli kendisinin kilolu olduğunu söylemesi,
• Kasıtlı olarak kusmak,
• Müshil gibi veya idrar söktürücü gibi ilaçları kullanmak,
• Yemekten hemen sonra tuvalete gitmek,
• Aşırı egzersiz yapmak,
• Çevresinin kilo kaybıyla ilgili olumsuz yorumlar yapmasından çekindiği için bol kıyafetlerle kilo kaybını gizlemeye çalışmak,
• Sosyal ortamlardan uzaklaşmak.

Anoreksiya hastalarında birkaç hafta veya ay içerisinde görülen ani kilo kaybı hastalığın başlıca fiziksel belirtisidir. Bununla birlikte yetersiz kalori alımına bağlı anoreksiya hastalarında başka fiziksel semptomlar da ortaya çıkabilir. Bunlar aşağıdaki gibidir:

• Baş dönmesi,
• Bayılma,
• Yorgun ve halsiz hissetme,
• Kalp ritminde düzensizlik,
• Hipotansiyon yani düşük tansiyon,
• Sürekli üşüme,
• Regl olamama veya düzensiz adet görme,
• Karın ağrısı ve/veya şişkinlik,
• Kaslarda güçsüzlük,
• Saçların ve tırnakların güçsüzleşmesi,
• Cilt kuruluğu.

Sayılan fiziksel semptomların yanı sıra anoreksiya hastaları yetersiz beslenme nedeniyle vücudun ihtiyaç duyduğu besin ögelerini yeteri kadar alamaz. Bu durum hastaların bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve daha sık hastalanmalarına neden olabilir.

Anoreksiya Neden Olur?

Anoreksiya; biyolojik, psikolojik ve çevresel pek çok faktörün neden olduğu karmaşık bir yeme bozukluğudur. Araştırmalar gençler arasında, özellikle son 50 yılda, anoreksiya ve bulimia gibi yeme bozukluklarının giderek arttığı, bu konuda hem geleneksel medyanın hem de sosyal medyanın dayattığı zayıflık algısının etkisi olduğunu gösterir. Televizyon, internet ve dergilerde sıklıkla karşılaşılan zayıf ve ideal vücut görselleri gençlerin kendi görünümlerinden memnuniyetsizlik duymasına neden olmakta, bu durum kilo verme isteğini tetiklemektedir.

Yeme bozukluklarının gelişiminde medyanın etkisi yadsınamaz bir gerçektir. Bununla birlikte anoreksiyayı tek bir nedenle açıklamak zordur. Buna göre başlıca anoreksiya nedenleri şu şekildedir:

• Beyin kimyasındaki değişiklikler: Beyin kimyasındaki bozukluklar, özellikle serotonin ve dopamin gibi nörotransmitterlerin işlev bozukluğu, anoreksiyaya neden olabilir.
• Genetik yatkınlık: Tam olarak hangi genlerin anoreksiya gelişiminde rol oynadığı bilinmese de bazı çalışmalar aile üyelerinde yeme bozukluğu olan kişilerde anoreksiya riskinin daha yüksek olduğunu gösterir.
• Psikolojik faktörler: Mükemmeliyetçilik, düşük benlik saygısı, her şeyi kontrol etme ihtiyacı gibi psikolojik sorunlar anoreksiyaya temel hazırlayabilir. Örneğin, obsesif kompulsif bozukluk (OKB) gibi psikolojik sorunları olan kişiler aç olsalar bile sıkı diyetlere bağlı kalmayı ve yemek yememeyi diğer insanlara kıyasla daha kolay gerçekleştirebilir.
• Çevresel faktörler: Geleneksel medya, moda endüstrisi ve sosyal medya gibi çevresel faktörler kişilerin kendi bedenleri hakkındaki algısının bozulmasına neden olabilir. Toplumda zayıflığın güzellik ve başarıyla ilişkilendirilmesi özellikle gençlerin sağlıksız beslenme alışkanlıklarına yönelmelerine yol açabilir. Bunun yanı sıra kiloyla dalga geçilmesi gibi akran baskısı, özellikle çocuklar ve gençlerde anoreksiya nedenleri arasında ilk sıralarda sayılabilir.

İlave olarak, sürekli diyet yapan ve diyet yapmayı bırakınca kilo alan, hayatında yeni iş, okul ve ev gibi değişiklikler yaşayan, sevdiği birisini kaybeden kişilerde de yeme bozukları görülme riski daha yüksek olabilir.

Anoreksiya Nasıl Geçer?

Anoreksiyanın geçmesi için öncelikle kişinin kendisinde yeme bozukluğu olduğunu kabul etmesi önemlidir. Bu nedenle anoreksiya tedavisinde uzmanların öncelikli amacı kişiye ciddi bir yeme bozukluğu olduğunu kabul ettirmektir. Anoreksiya tedavisiyle uzmanlar hastayı ideal kilosuna döndürmeyi hedeflerken, aynı zamanda sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanmasına yardımcı olur. Bu nedenle anoreksiya tedavisi; alanında uzman diyetisyen, psikolog, dahiliye uzmanı gibi doktorların katıldığı multidisipliner bir anlayışla yürütülür.

Anoreksiya Tedavisi Nasıl Olur?

Anoreksiya tedavisi, hastanın genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterebilir. Hastalarda aritmi, dehidrasyon gibi ciddi sağlık sorunları varsa hastanın alanında yetkin sağlık uzmanlarının olduğu bir hastanede tedavisinin yürütülmesi gerekebilir. Anoreksiya tedavisi sırasında uzmanların kullandıkları başlıca yöntemler şu şekildedir:

• Psikoterapi: Anoreksiyanın tedavisinde bilişsel davranışçı terapi (BDT) en yaygın kullanılan psikoterapi yöntemlerinden birisidir. Uzmanlar bilişsel terapi yöntemiyle kişinin kendi beden algısını ve yeme davranışlarını yeniden değerlendirmesine ve değiştirmesine yardımcı olur. Bilişsel davranışçı terapinin yanı sıra kişinin düşüncelerini değiştirmekten ziyade eylemlerini değiştirmeye odaklanan kabul ve kararlılık terapisi, kişinin aynı anda birden fazla şeye odaklanmasını sağlayan bilişsel iyileştirme terapisi, farkındalığı artırmayı ve duygularla başa çıkmayı öğretmeyi amaçlayan diyalektik davranış terapisi gibi psikoterapi teknikleri de anoreksiyanın tedavisine yardımcı olabilir.
• İlaç tedavisi: Yeme bozuklukları kişinin yaşamını tehdit edebilecek ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu durumda uzmanlar bazı besin takviyeleri reçete edebilir. Bunun yanı sıra uzmanlar anoreksiyaya eşlik eden depresyon, anksiyete gibi psikolojik rahatsızlıkları yönetmek için de ilaçlara başvurabilir.
• Beslenme danışmanlığı: Anoreksiyanın başlıca tedavisi sağlıklı beslenmedir. Bu nedenle anoreksiya hastalığı tedavisinde beslenme uzmanları önemli rol oynar. Diyetisyenler hastanın sağlıklı kilo almasını sağlamak amacıyla kişiye özel bir beslenme planı hazırlar ve süreci yakından takip eder.

Anoreksiya tedavisi sırasında aile ve çevre desteği de önemli rol oynar. Bu nedenle uzmanlar gerekli durumlarda hastaların sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanmasına yardımcı olabilmek için aile üyelerini de terapi sürecine dahil edebilir.

Anoreksiya Sıkça Sorulan Sorular