Alerjik rinit nazal mukozanın hava ile solunan bir alerjen faktörle karşılaştığı anda ortaya çıkan inflamatuvar bir yanıttır. Hava kirliliği, alerjik ve atopik öykü, evcil hayvan beslenmesi ve ev içerisinde sigara içilmesi gibi nedenler alerjik rinit görülme sıklığını artıran faktörlerdir. Diğer bir deyişle saman nezlesi belirtileri genellikle hapşırma, burun tıkanıklığı ve kaşıntı, gözlerde kaşıntı ve sulanma şeklindedir. Alerjik rinit kişinin kendini yorgun ve halsiz hissetmesine, günlük yaşantısını olumsuz etkilemesine neden olabilir. Bazı medikal tedaviler, immünoterapi ve yaşam tarzı değişiklikleri alerjik rinitin rahatısız edici semptomlarının giderilmesini sağlayarak kişileri rahatlatabilir.
Alerjik Rinit Nedir?
Alerjik rinit, nazal kavitedeki (burun kanalındaki) mukozanın bir alerjen ile teması ile ortaya çıkan IgE aracılı bir klinik inflamasyon durumudur. IgE semptomların oluşmasından sorumlu tek mekanizma olmasa da baskın bir mekanizmadır. Alerjik rinit dünya nüfusunun %20-40’ını etkilediği düşünülmektedir [6]. Yapılan araştırmalar doğrultusunda alerjik rinitin çocuklarda erişkinlere kıyasla daha sık görüldüğü saptanmıştır. Ayrıca son 10 yıl içerisinde hastalığın prevalansında artış gelişmiştir. Alerjik rinit perennial (yıl boyu), mesleksel ve mevsimsel alerjik rinit şeklinde sınıflandırılabilir.
Mevsimsel Alerjik Rinit
Mevsimsel alerjik rinit, polenler veya mantarlar gibi ev dışı alerjenlerle ortaya çıkabilir. Bu alerjik rinit astımla birlikte ortaya çıkabilir. Özellikle bahar aylarında rüzgarla yayılan polenler mevsimsel alerjik rinitin temel nedeni olarak kabul edilebilir. Diğer alerjik rinit türleri ile benzer hapşırık, burun akıntısı, astım, nefes darlığı, hırıltı, göz alerjisi, kızarıklık ve sulanma şeklinde semptomlarla ortaya çıkabilir. Mevsimsel alerjik rinitin tedavisi için biri alerji ve immünoloji uzmanı ile görüşme sağlanması tavsiye edilir. Uzmanın gerekli görmesi halinde deri, solunum ve kan fonksiyon testleri doğrultusunda tanı net olarak konulur ve tedavi prosedürü uygulanmaya başlanır.
Alerjik Rinit Belirtileri Nelerdir?
Alerjik rinit belirtileri bir sene kadar devam edebilir. Hastanın yaşadığı bölgeye göre ilkbahar, yaz ve sonbahar mevsimlerinin başlangıcında semptomlar daha da kötüleşebilir. Havaların ısınması ile birlikte yabani otlar ve çiçekler açar, bu durum çiçek tozu olarak bilinen polen sayısının artmasına neden olabilir. Kedi ve köpek gibi evcil hayvanlar, toz akarlarından kaynaklanan iç mekan alerjilerine bağlı alerjik rinit ise kış aylarında daha da kötüleşebilir. Çünkü havanın soğuk olması kişilerin pencereler kapalıyken iç mekanlarda daha sık vakit geçirmesine neden olabilir. Alerjik rinit belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
Burun tıkanıklığı,
Burun akıntısı (rinore),
Hapşırma,
Burun, kulak, damak ve boğazda kaşıntı,
Gözlerde kaşıntı, kızarıklık, fotofobi ve akıntı (alerjik konjonktivit),
Baş ağrıları,
Göz altlarında koyu halka oluşumu,
Sinüs basıncı,
Burun ve boğaz mukus salgısında artış,
Yorgunluk ve halsizlik,
Geniz akıntısı nedeniyle boğaz ağrısı,
Uykuya dalışta zorlanma ve yetersiz uyku,
Hırıltı, öksürük ve nefes alma güçlüğü.
Alerjik Rinit Neden Olur?
Alerjik rinit, kişinin vücudunun havadaki tahriş edici maddelere veya alerjenlere karşı bir bağışıklık sistemi tepkisi oluşturması nedeniyle ortaya çıkar. Alerjenler çoğunlukla oldukça küçüktür, bu nedenle nazal yol ile kolaylıkla vücuda girebilir. Alerjenler insanlar için zararsız olsa dahi alerjik rinitli hastaların bağışıklık sistemi tehlike olarak algılayarak reaksiyon gösterir. Doğal kimyasalları kan dolaşımına salarak koruma sağlamaya çalışır. Ana kimyasal histamindir ve histamin alerjenleri vücuttan uzaklaştırmaya çalışırken burun, göz ve boğazdaki mukoza tabakasının inflamasyonuna ve kaşınmasına neden olabilir. Alerjik rinit pek çok nedenle tetiklenebilir ve görülme sıklığı artabilir:
Ailede alerji ve atopi öyküsünün bulunması,
Hava kirliliği,
İç ortamdaki nem oranının artması,
Besin alerjileri,
Evde sigara içilmesi,
Ağaç, çimen ve yabani otlardan yayılan polenler,
Halı, perde, yatak ve mobilyalarda yerleşim gösteren toz akarları,
Evcil hayvanların tüyleri ve kepekleri,
İç ve dış mekan mantar ve küf sporları,
Hamam böceklerinin atıkları ve tükürükleri.
Alerjik Rinit Tedavisi Nedir ve Nasıl Geçer?
Hastaların ve hasta yakınlarının sıklıkla merak ettiği sorular arasında “Alerjik rinit nasıl geçer?” ve “Alerjik rinit ne iyi gelir?” gibi sorular bulunmaktadır. Çeşitli alerji ilaçları semptomların iyileştirilmesi konusunda fayda sağlayabilir. İlaç tedavileri sıvılar, haplar, göz damlaları, burun spreyleri ve enjeksiyonlar olmak üzere pek çok farklı formda olabilir. İlaçların doğru şekilde kullanılması özellikle geçmeyen alerjik rinit durumunda önemlidir. Saman nezlesi doğru ilacın, doğru şekilde kullanılması ile birkaç gün içerisinde hafifler veya geçer. Ancak ilaçlar alerjenlere maruziyet sonlanana kadar kullanılmalıdır. Gebelik gibi bazı özel durumlarda hasta ilaç alamıyorsa alerjik rinit birkaç hafta veya ay boyunca semptom göstermeye devam edebilir.
Bu ilaçların kullanımından önce mutlaka konunun uzmanı bir hekim ile görüşme sağlamanız ve kesin bir alerjik rinit tanısı almanız gerekir. Alerjik rinit, soğuk algınlığı ve astım gibi hastalıklar ile karıştırılabilir. Bu nedenle ayırıcı alerji testlerine ihtiyaç duyulur. Kan alerjisi testi ile kan numunesindeki alerjene karşı oluşan antikorları ölçer. Bu kan testine immunoglobulin E (IgE) testi de denilir. Sağlık uzmanınız gerekli görmesi halinde deri delme veya intradermal testler de önerebilir. Bu tanı testlerinin değerlendirmesinin ardından alerjik rinit teşhisi alan hastalar, hekimler tarafından önerilen alerjik rinit ilaç isimleri hakkında bilgi edinerek medikal tedaviye başlayabilirler.
Bu ilaç grupları arasında antihistaminikler sıklıkla kullanılmaktadır. Alerjik tepkiye neden olan histamin isimli kimyasalı baskılayarak etki oluştururlar. Antihistaminikler hap, göz damlası, burun spreyi ve inhaler formülasyonlarda olabilir. Antihistaminik ilaçlar uyku ve uyuşukluğa neden olabilir, bu nedenle ilaçları kullanmadan önce hekimiz ile görüşme sağlamanız tavsiye edilir. Burun ve sinüslerdeki tıkanıklığı giderme amacıyla dekonjestanlar kullanılabilir. Dekonjestanlar çoğunlukla burun spreyi şeklinde formülize edilirler. Ancak bu ilaçlar mutlaka doktor tavsiyesi ile kullanılmalıdır. Nazal dekonjestanların beş günden uzun süre kullanılmaması gereklidir. Yine hekim önerisi ile burun mukozasında gelişen iltihabı azaltma amacıyla kortikosteroid burun spreyleri kullanılabilir.
Alerjik riniti önlemenin bir yolu yoktur, ancak yaşam tarzı değişikliklerine gitmek alerjik semptomların ortaya çıkışının engellenmesi konusunda fayda sağlayabilir. Ayrıca semptomları azaltma amacıyla alabileceğiniz birkaç tedbir şu şekilde sıralanabilir:
Yüzünüze temas etmekten, özellikle gözlerinizi ve burnunuzu ovuşturmaktan kaçınmalısınız.
Polen sayısının yüksek olduğu mevsimlerde ev ve araba pencerelerini kapalı tutabilirsiniz.
Toz akarlarından korunma amacıyla yastık ve bazaların üzerine kılıflar kullanmanız tavsiye edilir.
Evcil hayvanlarınızı kanepe ve yataklardan uzak tutabilir ya da yatak odalarına girmelerini engellemek adına kapıları kapalı tutabilirsiniz.
Evcil hayvanlarınızı sevdikten sonra ellerinizi yıkamalısınız.
Havadaki alerjenleri azaltma amacıyla elektrikli süpürge ve klima gibi cihazlarda filtre kullanabilirsiniz.
Dışarıdayken gözlerinizi alerjenlerden korunmak için şapka ve güneş gözlüğü kullanabilirsiniz.
Özellikle geçmeyen alerjik rinit kişinin yaşam kalitesini, iş hayatını, eğitim hayatını ve uyku kalitesini olumsuz yönde etkileyebilecek semptomların ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu nedenle bu semptomların ve mümkünse alerjik rinitin tedavi edilmesi gereklidir. Sizlerde alerjik rinit belirtileri gösterdiğinizi düşünüyorsanız konunun uzmanı bir hekim ile görüşme sağlamanız tavsiye edilir.
