Huzursuz Bağırsak Sendromu Nedir?
Huzursuz bağırsak sendromu, çeşitli sebeplere bağlı olarak sindirim sistemini etkileyen semptomlar grubudur. Kronik bir sağlık sorunu olan huzursuz bağırsak sendromu yaşam tarzı değişikleri ile kontrol altına alınabilir. Spesifik bir nedene bağlı olmadığından birden fazla faktörden etkilenebilir. Huzursuz bağırsak sendromu hakkında merak edilen soruların yanıtlarını yazımızda bulabilirsiniz.
Huzursuz Bağırsak Sendromu Belirtileri Nedir?
Huzursuz bağırsak sendromu olarak bilinen “İrritabl bağırsak sendromu (İBS)” gastrointestinal sistemi etkileyen semptomlar grubudur. Sindirim sisteminde meydana gelen bazı değişiklikler kişilerde rahatsızlık veren belirtilere yol açabilir. Özellikle bağırsak hareketlerindeki düzensizlikler, dönüşümlü olarak ishal ve kabızlık, kramp gibi semptomlar bu belirtiler arasında sayılabilir. İBS tablosunda gastrointestinal sistem normalden daha fazla hassas olabilir, bağırsak kaslarının kasılma periyodları değişkenlik gösterebilir. Bu semptomlar dizisi sindirim sisteminde herhangi bir hasar meydana gelmeden oluşma eğilimindedir. Tekrarlayan ataklar şeklinde kendini gösterir ve alevlenmelerin şiddeti farklı olabilir. Sindirim sistemi problemleri arasında yaygın olarak karşılaşılan İBS spesifik nedenlere bağlı değildir. Genellikle bağırsağın beyinle doğrudan veya dolaylı olarak ilişkisi sorumlu tutulabilir. Aynı zamanda sindirim sistemini etkileyebilen tetikleyiciler veya risk faktörleri de mevcuttur. Bu faktörler kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. İrritabl bağırsak sendromu tedavisi birçok farklı yöntemi bir arada bulundurabilir. Başlıca yaşam tarzı ve beslenme değişiklikleri, ilaç kullanımı, terapiler bu yöntemler arasında yer alır.
Huzursuz bağırsak sendromu belirtileri dönemsel olarak ortaya çıkabilir. Hastalığın alevlenmesi sırasında hafif veya şiddetli İBS belirtileri oluşabilir. Alevlenme sonrasında semptomlar azalarak durabilir ve daha sonra tekrarlayabilir. Semptomların ortaya çıkması adölesan grubunda ve 20`li yaşlardan itibaren görülebilir. Semptomlar düzensiz seyredebilir ve çeşitli uyaranlar nedeniyle tetiklenebilir. Daha az yaygın olarak geç yetişkinlik döneminde de gelişim gösterebilir. Bazı bireylerde uykudan uyandırabilecek şiddette semptomlar görülebilir. Huzursuz bağırsak sendromu belirtileri nelerdir sorusuna verilen yanıtlar sıklıkla şunlardır:
- Karın ağrısı veya kramplar,
- İshal, kabızlık veya aynı anda hem kabızlık hem ishal görülmesi,
- Karında aşırı gaz birikimi ve şişkinlik,
- Dışkılama sonrası bağırsakların boşalmaması hissi,
- Dışkıda mukus varlığı,
- Hazımsızlık
Ek olarak bazı bireylerde bağırsak dışında çeşitli semptomlar ortaya çıkabilir. Yorgunluk, halsizlik, iştahsızlık, kronik baş ağrısı, uyku problemleri ve fibromiyalji vakalarda yaygın olarak karşılaşılan durumlardandır. Bağırsak hareketlerinde değişikliğe neden olabilen risk faktörleri varlığında alevlenmeler sıklaşabilir. Bulgular birkaç hafta veya ay boyunca şiddetlenerek devam edebilir. Huzursuz bağırsak sendromu tablosunda dışkıda kan görülmesi ve istemsiz kilo kayıpları görülmesi tıbbi müdahaleyi gerektiren durumlardır.
Huzursuz Bağırsak Sendromu Nasıl Geçer?
Huzursuz bağırsak sendromu tedavisi çeşitli yaklaşımlar içerebilir ve kişiye özel planlanabilir. Bazı vakalarda birden fazla tedavi yöntemine başvurulabilir. Semptomların hafifletilmesi ve önlenmesinde tercih edilen yöntemler başlıca şunlardır:
- Sindirimi zor karbonhidratların elimine edildiği FODMAP diyeti,
- Yüksek lifli ve düşük gluten içeren beslenme düzeni,
- Lif takviyeleri,
- Müshiller ve ishal önleyici ilaçlar,
- Ağrı kesici ilaçlar,
- Antikolinerjik ilaçlar,
- Antidepresanlar,
- Probiyotik takviyesi,
- Fiziksel aktivitenin arttırılması,
- Bilişsel davranışçı terapi,
- Esneme-gevşeme egzersizleri, meditasyon ve yoga.
İBS’nin kesin bir tedavisi henüz bulunmamaktadır. Kronik ilerleyen İBS şiddetli ve rahatsız edici belirtilerin yönetilmesi ile hafifletilebilir. Semptomların kontrol altına alınması kapsamında kombine tedavi yöntemleri tercih edilebilir. “Huzursuz bağırsak sendromu tedavi edilmezse ne olur?” sorusu için şiddetli alevlenmelerin gerçekleşmesi öngörülebilir.
Huzursuz Bağırsak Sendromu Neden Olur?
Sıklıkla merak edilen “Huzursuz bağırsak sendromu neden olur?” için spesifik yanıtlar verilemez. İBS’nin nedeni henüz kesin olarak bilinmemekle beraber olası faktörler göz önünde tutulabilir. İBS, bağırsak ve beyin ilişkisini açıklayan nörogastrointestinal sistem bozukluğu olarak kabul edilebilir. Beynin ve eş zamanlı olarak bağırsakların koordineli şekilde çalışmasında aksaklıklar meydana gelebilir ve bu durum İBS tablosunu ortaya çıkarabilir. Sindirim sistemi kaslarının kasılmasında problemler meydana gelebilir. Dismotilite olarak adlandırılan bu durum kramp ve kasılmalara yol açabilir. Kalın bağırsak kasları İBS`li bireylerde daha fazla kasılma eğilimi gösterebilir. Bunun yanı sıra visseral aşırı duyarlılık adı altında sindirim sisteminde aşırı hassaslaşmış sinirler oluşabilir. Bu nedenle huzursuz bağırsak sendromu olan kişilerde ağrı toleransı daha düşük olabilir. Sindirim sistemi hassaslaşabilir ve ağrıya karşı tolerans düşebilir. İrritabl bağırsak sendromu alevlenmesini tetikleyebilen diğer risk faktörleri şu şekildedir:
- Sindirim sistemi enfeksiyonları,
- Gıda intoleransı,
- Bağırsak florasında değişiklikler,
- Menstruasyon dönemi,
- Hormonal dalgalanmalar,
- Gluten, süt ve süt ürünleri gibi gıdaların tüketilmesi,
- Çocukluk çağı stresi (fiziksel ve duygusal istismar),
- Depresyon ve kaygı bozukluğu varlığı.
İBS riskinde görülen artış birtakım sağlık sorunlarını beraberinde getirebilir. Kronik yorgunluk sendromu ve pelvik ağrı, fibromiyalji gibi hastalıklar İBS ile paralel gelişebilir.
Huzursuz Bağırsak Sendromuna Ne İyi Gelir?
Huzursuz bağırsak sendromunun yönetilmesinde bazı uygulamalar hastalığın şiddetinin azaltılmasına yardımcı olabilir. “Huzursuz bağırsak sendromuna ne iyi gelir?” için verilebilecek başlıca yanıtlar:
- Doktor önerisi ile günlük beslenmeye lifli gıdalar, vitamin ve mineraller, probiyotikler eklenebilir.
- Gaz oluşmasına veya sindirim sisteminde intoleransa neden olabilen gıdalar sınırlandırılabilir. Buğday ve çavdar gibi tahıllar, süt ve süt ürünleri, kuru baklagiller şişkinlik ve gaz oluşumuna yol açabilir.
- Öğün saatlerinin düzenli olarak sürdürülmesi önerilebilir. Her gün aynı saatlerde beslenme bağırsak fonksiyonlarının düzenlenmesinde yardımcı olabilir. İshal varlığında öğünler küçük porsiyonlarda tutulabilir ve sık beslenme sağlanabilir.
- Fiziksel ve psikolojik semptomların azaltılmasında düzenli fiziksel aktivitenin önemi göz önünde bulundurulmalıdır. Sindirim sistemi kaslarının uyarılması, stres ve depresyonun hafifletilmesi uygun bir egzersiz programı ile mümkün olabilir.
- Bazı aromatik yağlar sindirim sistemi düz kaslarının gevşetilmesi ve bağırsak spazmının azaltılmasında etkili olabilir. İrritabl bağırsak sendromuna yönelik nane yağı sıklıkla önerilen yağlardandır. Nane yağı karın ve bağırsak ağrısı, şişkinlik, dışkılama sırasında ağrının azaltılmasında etkili olabilir.
Sirkadiyen ritmin ve beslenmenin düzenlenmesi, kaliteli uyku ve stres koşullarının azaltılması önemli bir role sahiptir.
Huzursuz Bağırsak Sendromu İçin Hangi Doktora Gidilir?
“Huzursuz bağırsak sendromu hangi bölüm bakar?” sorusu için Gastroenteroloji bölümüne yönlendirme yapılmaktadır. Hassas bağırsak sendromu tanısında aile öyküsü, tıbbi geçmiş, ilaç kullanımı, gıda takviyeleri, egzersiz ve diğer sağlık sorunları değerlendirilir. Aile öyküsünün alınması enfeksiyon, çölyak hastalığı, inflamatuar bağırsak hastalıkları, depresyon gibi sağlık sorunlarının tespit edilmesinde önemlidir. Fiziksel muayenede şişkinlik, hassasiyet, bağırsak sesleri, dışkının özellikleri ve diğer semptomlar kontrol edilebilir. Rahatsızlığın 6 aydan daha fazla sürmesi ve son 3 ayda haftada en az bir kez semptom görülmesi tanının konulmasında göz önünde bulundurulur. İBS ile ilişkili olmayan diğer semptomlarda değerlendirmeye alınır. Rektal kanama, anemi, siyah renkte dışkılama ve istemsiz kilo kaybı İBS semptomları arasında yer almayabilir.
Mevcut sağlık sorunlarının teşhis edilmesinde kan, idrar, hormon ve dışkı testleri tercih edilebilir. Kan testleri enfeksiyon, anemi, sindirim sistemi hastalıkları hakkında bilgi sağlayabilir. Ayrıca dışkı testleri bağırsaklarda enfeksiyon, kanama, inflamatuar hastalıklar olup olmadığını kontrol etmeye yardımcı olabilir. Fiziksel muayenede ek olarak rektal inceleme yapılabilir ve kanama kontrol edilebilir. Kesin tanının konulmasında çölyak hastalığı, laktoz intoleransı ve kolon kanseri profillerinin dışlanması gerekebilir. Laktoz intoleransının teşhis edilmesinde hidrojen nefes testi, çölyak hastalığının değerlendirilmesinde üst gastrointestinal endoskopi ve biyopsi uygulanabilir. Kolon kanseri ve inflamatuar bağırsak hastalığı kolonoskopi yöntemiyle teşhis edilebilir.
Huzursuz Bağırsak Sendromu Diyeti Nasıl Olur?
Huzursuz bağırsak sendromu diyeti semptomların alevlenmesinin önlenmesinde etkili yöntemlerden biridir. Diyetisyen eşliğinde oluşturulan bu diyet beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesini baz alabilir. Huzursuz bağırsak sendromu tedavisi kapsamında beslenme alışkanlıklarının oluşturulmasında lif alımının kademeli olarak günlük beslenmeye dâhil edilmesi önemlidir. Özellikle taze sebze ve meyveler, tahıllar, kuru baklagiller, kuruyemişler liflerden zengin besinlerdir. İBS semptomlarından olan kabızlık lifin arttırılması ile hafifletilebilir. Ancak kısa zamanda aşırı lif tüketimi sindirim sisteminde gaz birikimine yol açabilir.
Huzursuz bağırsak sendromu olan kişiler glutene karşı hassas olma eğilimindedir. Bu nedenle semptomları etkileyip etkilemediğini tespit etmek amacıyla günlük beslenme düzeninden buğday, arpa ve çavdarın çıkarılması önerilir. Tahıllar ve makarna gibi gıdalardan uzak durulmasının yanı sıra bazı vitamin ve minerallerin takviye olarak alınması gerekebilir. Yaygın olarak önerilen FODMAP diyeti sindirimi zor olan karbonhidratların daha az tüketilmesini içerir. Süt ve süt ürünleri, buğday ve çavdar, enginar, kuşkonmaz, lahana, fasulye, karnabahar, mercimek, bezelye, mantar, şekerleme ve sakızlar, elma, kiraz, kayısı, böğürtlen, mango, erik vb. meyveler ve meyve sularından uzak durulmasını amaçlar. İrritabl bağırsak sendromu diyetinde bol su tüketimi ve beslenme günlüğü tutulması önemli bir yere sahiptir.
Huzursuz Bağırsak Sendromu Mide Bulantısı Yapar Mı?
İrritabl bağırsak sendromu belirtileri gastrointestinal ve gastrointestinal dışı bulguları bir arada bulundurabilir. Ayrıca bazı bireylerde daha nadir görülen bulgular ortaya çıkabilir. Sindirim sisteminin yaygın bir semptomu olan mide bulantısı huzursuz bağırsak sendromu için kabul edilen bulgular arasında sıklıkla yer almaz. Ancak İBS hastalarının yaklaşık %20`sinde mide bulantısı gelişebilir. Mide bulantısı genellikle başka bir nedenden kaynaklanan tepkilerdir. Uzun süre kabızlık durumunda dışkı kolonda sıkışabilir ve bağırsağı tıkayabilir. Sert yapılı dışkı bağırsaktan boşaltılamayabilir ve buna fekal impaksiyon denir. Bu durumda mide bulantısı ve kusma gözlenebilir. Ayrıca baş ağrısı ve yorgunluk görülme olasılığı artabilir. Bunun yanı sıra İBS ile birlikte gastroözefageal reflü (GÖRH), migren ve dispepsi (hazımsızlık) mide bulantısını tetikleyebilen sağlık sorunları arasındadır.
