Maymun Çiçeği Virüsü Nedir?
Mpox (eski adıyla maymun çiçeği) hastalığı yeni bir hastalık değildir. Maymun çiçeği adı, virüsün 1958 yılında Danimarka’daki bir laboratuvarda maymunlarda ilk kez keşfedilmesinden gelmektedir. İnsanlarda maymun çiçeği virüsü ise ilk olarak 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde, 1968’de çiçek hastalığının ortadan kaldırıldığı bir bölgede, 9 aylık bir erkek çocuğunda tanımlanmıştır.
Maymun Çiçeği Virüsünün Tanımı
Maymun Çiçeği Virüsü (Monkeypox virus), Poxviridae ailesine ve Orthopoxvirus cinsine ait bir DNA virüsüdür. İlk olarak 1958’de laboratuvar maymunlarında keşfedilmiştir, bu yüzden “maymun çiçeği” adı verilmiştir.
Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Anlaşılır?
Maymun Çiçeği Virüsü (Monkeypox) enfeksiyonu, belirtileri ve klinik bulguları ile anlaşılabilir. Öncelikle suçiçeği, kızamık, bakteriyel cilt enfeksiyonları, uyuz, sifiliz ve ilaca bağlı alerjiler gibi diğer döküntülü hastalıkları dışlamak gereklidir. Maymun çiçeği tanısı koymak için cilt lezyonlarından vezikülün üst kabuğu veya veziküllerden ve püstüllerden gelen sıvıdan ve kuru kabuklardan örnek alınarak PCR işlemi uygulanabilir.
Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Bulaşır?
Maymun çiçeği virüsü, adında “maymun” geçmesine rağmen, maymunlardan çok daha fazla sincap, sıçan ve fare gibi kemirgenlerde bulunur ve bu hayvanlardan insanlara bulaşır.
- Doğrudan hayvandan bulaşma: Isırık, tırmalama, hayvanın kanı ve vücut sıvılarıyla temas veya etinin tüketimi yoluyla insana geçer.
- İnsandan insana bulaş: Enfekte kişinin cilt lezyonlarıyla doğrudan temas, sekresyonlarıyla doğrudan veya dolaylı temas (giysiler, havlu, çarşaf vb.), cinsel yolla ve anneden bebeğe (plasental geçiş) şeklinde bulaşır. Virüs, sağlıklı kişilere ciltteki gözle görülemeyecek çatlaklar/çizikler, mukozalar (ağız, burun, göz) veya solunum sistemi aracılığıyla girebilir.
Maymun Çiçeği Virüsü Belirtileri Nelerdir?
Maymun çiçeği (Mpox) hastalığı; ateş, baş ağrısı, yorgunluk, yaygın vücut ağrıları, lenf bezlerinde şişlik ve cilt lezyonlarına (döküntüler) neden olur. Belirtiler, virüsle temas ettikten sonra ortalama 6-13 gün sonra ortaya çıkar.
- Asemptomatik (belirtisiz) Mpox vakaları bildirilse de bu durum oldukça nadirdir ve hastalık genellikle semptomatik seyreder. Enfekte kişilerde belirtilerin ortaya çıkması, bu kişilerin fark edilmesini ve izolasyona alınmasını sağladığından, Mpox’un toplumda COVID-19 veya belirtisizken bulaşan diğer enfeksiyonlar kadar yayılması beklenmemektedir. Ancak, Kongo’da etkili olan suşun daha hızlı ve tüm gruplarda yayılması kaygı yaratmaktadır.
- Mpox olduğu teyit edilen hayvan veya kişilerle temas etmiş olanlar, son temastan sonraki 21 gün boyunca belirti ve bulgular açısından izlenmelidir.
Maymun Çiçeği Virüsü Tedavisi Nasıl Yapılır?
Şu anda maymun çiçeği virüsü enfeksiyonu için güvenli ve kanıtlanmış bir tedavi yoktur. ABD’de görülen vakalar, sidofovir, brinsidofovir, tekovirimat (ST-246) etken maddeli antiviral ilaçlar ve çiçek immünoglobulini ile kontrol altına alınmıştır; ancak bunların etkinlikleri kesin olarak kanıtlanmamıştır ve çalışmalar devam etmektedir.
Maymun Çiçeği Virüsünden Nasıl Korunmalıyız?
- Endemik bölgelere seyahat öyküsü olan kişilerin belirlenmesi ve takip edilmesi.
- Eller sık sık yıkanmalıdır.
- Sağlık çalışanları ve onlarla aynı ortamda bulunabilen kişiler; maske, siperlik, eldiven, gözlük ve koruyucu giysi kullanmalıdır.
- Dezenfektan ile yüzeyler temizlenmelidir.
- Hastalık açısından riski bulunan gruplar tanımlanarak, bu grupların aşılanması sağlanmalıdır.
Sıkça Sorulan Sorular
Maymun Çiçeği Virüsü ve Suçiçeği Virüsü Arasındaki Fark
Maymun çiçeği virüsü ve suçiçeği birçok semptomu ortak olsa da, ikisi birbirinden çok farklı virüslerden kaynaklanmaktadır. Maymun çiçeği bir ortopoks virüsüdür, suçiçeği ise zona hastalığına sebep olan varisella-zoster virüsü kaynaklıdır.
Maymun Çiçeği Virüsü İçin Kimler Risk Altındadır?
Sağlık çalışanları, Düşük bağışıklığı bulunan kişiler (kronik hastalıklar, kanser, HIV+), Gebeler ve yenidoğanlar risk altındadır.
Maymun Çiçeği Virüsü Ölümcül Müdür?
Mpox genellikle 2-4 hafta içerisinde kendiliğinden iyileşir. Ancak bağışıklığı baskılanmış kişilerde ve küçük çocuklarda ağır hastalık görülebilir. Genel olarak, hastalanan kişilerin %1-6’sı, çoğunluğu küçük çocuklar olmak üzere kaybedilmektedir. Orta Afrika alt tipinde (Soy 1) öldürücülük %11’e kadar çıkabilmektedir. Kongo’da şu anda devam eden bu suşa bağlı salgında ölüm oranı %5 civarındadır. 2022 salgınında ise ölüm oranı oldukça düşük olup <%1 olarak bildirilmiştir.
Maymun Çiçeği Virüsüne Karşı Aşılama Var mı?
Çiçek hastalığına karşı aşının rutin uygulandığı dönemde çiçek aşısıyla aşılananlarda, çiçek aşısının Maymun Çiçeğini önlemede yaklaşık %85 oranında etkili olduğu kanıtlanmıştır. Bu nedenle daha önce çiçek aşısı olanlar hastalığı daha hafif geçirebilir ya da hastalıktan korunabilirler. Çiçek hastalığına karşı önceden aşı yapıldığının göstergesi olarak ön kol üst kısmındaki aşı izi kabul edilebilir. Ancak günümüzde, 1980’den beri, çiçek aşısı uygulanmamaktadır.
Maymun Çiçeği Virüsü Hangi Bölgelerde Görülür?
Maymun Çiçeği, öncelikle Orta ve Batı Afrika’nın tropikal yağmur ormanlarında endemik olarak görülen ve zaman zaman dünyanın diğer bölgelerine buradan yayılan, nadiren görülen viral bir zoonotik hastalıktır. Eylül 2023’ten itibaren Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde başlayarak sonrasında komşu ülkeleri Kongo Cumhuriyeti, Ruanda ve Gine’den ve 2024 yılı itibariyle Nijerya’dan vaka bildirilmiştir.
Maymun Çiçeği Virüsü Hangi Yaş Grubunu Etkiler?
Maymun Çiçeği Virüsü (Monkeypox) her yaş grubunu etkileyebilir, ancak bazı gruplar daha yüksek risk altında olabilir. Genel olarak, virüs herhangi bir yaş grubunda görülebilir, ancak aşağıdaki faktörler göz önünde bulundurulmalıdır: çocuklar, immün yetmezliği olan kimseler (HIV/AIDS, otoimmün hastalıklar, maligniteler), yaşlılar ve özellikle Orta ve Batı Afrika’nın maymun çiçeği virüsünün endemik olduğu bölgelerinde yaşayan kişiler.
Maymun Çiçeği Kendiliğinden Geçer Mi?
Maymun Çiçeği Virüsü (Monkeypox) enfeksiyonu genellikle kendiliğinden iyileşen bir hastalıktır. Çoğu vaka, hafif – orta şiddette semptomlarla seyreder ve birkaç hafta içinde iyileşir.
Maymun Çiçeği En Çok Kimlerde Görülür?
Çocuklar, immün yetmezliği olan kimseler (HIV/AIDS, otoimmün hastalıklar, maligniteler), yaşlılar ve özellikle Orta ve Batı Afrika’nın maymun çiçeği virüsünün endemik olduğu bölgelerde yaşayan insanlar diğer kişilere göre daha büyük risk altındadır.
