Ürtiker toplumların tamamında sık görülen, aniden ortaya çıkıp çoğunlukla aynı gün içinde kendiliğinden geçen kaşıntılı ve ödemli lezyonlarla karakterize bir deri rahatsızlığıdır. Değişik nedenlerle ve farklı mekanizmalarla ortaya çıkabilen bu hastalık akut ve kronik ürtiker olarak sınıflandırılabilir. Ürtiker çoğunlukla kolay tanı konulabilen bir hastalıktır ancak tedavi söz konusu olduğunda pek çok farklı yaklaşım gerekli görülebilir. Ürtiker belirtileri çoğunlukla kaşıntı, yanma, keskin sınırlı ve eritem (kan toplanması) şeklinde ortaya çıkar.
Ürtiker Nedir?
Ürtiker, Hipokrat zamanından beri ortaya çıkan, mukozaları tutan ‘urtika’ denilen kaşıntılı lezyonlar ile karakterize bir cilt hastalığıdır. Bu terimin dokunulduğunda kızarıklık ve kaşıntıya neden olan ve “Urtica Ureus” olarak bilinen ısırgan otununun bir türevi olduğu kabul edilebilir. Çok sık görülen bu hastalık, toplumdaki bireylerin %20-30 kadarını yaşamları boyunca en az bir kere etkilemiştir. Ayrıca dermatolojik hastalıkların %1-3’ünü oluşturduğu bilinir. Kronik ürtikerin ise %0.5-1 kadarlık bir insidansı söz konusudur .
“Ürtiker ne demek?” sorusuna “kısa sürede ortaya çıkıp kaybolabilen ve ataklarla gelişen, ‘kurdeşen’ olarak da bilinen bir deri hastalığıdır” şeklinde yanıt verilebilir. Kurdeşen çoğunlukla alerjik reaksiyonlar nedeniyle ortaya çıkar.
Ürtiker Çeşitleri Nelerdir?
Ürtikerin farklı çeşitleri vardır. En sık görülen ürtiker çeşidi ise akut ürtikerdir. “Akut ürtiker” kavramı altı haftadan az süren kurdeşenleri tanımlamak amacıyla kullanılabilir. Altı haftadan uzun süren kurdeşenler ise “kronik ürtiker” şeklinde isimlendirilir. Kronik ürtikerler haftada en az iki kere ortaya çıkar. Kronik ürtikerin bir diğer türü de kronik spontan ürtikerdir. Bu kurdeşen tipi belirgin bir neden olmaksızın ortaya çıkması sebebiyle geçmişte kronik idiyopatik ürtiker şeklinde isimlendirilmiştir. Fiziksel ürtiker veya uyarılabilir ürtiker adı verilen çeşitler de vardır. Bu kurdeşen, soğuk, sıcak veya güneş maruziyeti durumunda ortaya çıkabilir. Bazı durumlarda, egzersiz, basınç, titreşim veya terleme sırasında maruziyetten bir saat sonra ortaya çıkabilen bir ürtiker çeşididir. Bu kurdeşen türü zamanla kronik hale gelebilir.
Ürtiker Belirtileri Nelerdir?
Ürtiker belirtileri kişiden kişiye, duruma ve ortaya çıkış nedenine bağlı olarak farklı şekillerde gelişebilir. Belirtiler, akut ürtiker ve kronik ürtiker belirtileri şeklinde ayrı ayrı açıklanabilir, ancak bu iki kurdeşen türü pek çok açıdan birbirine benzeyebilir, Ortak belirtiler kaşıntılı, şişmiş ve basınçla oluşan kabarık noktalar şeklinde sıralanabilir.
Akut ürtiker belirtileri şunlardır:
Cilt üzerinde kabarık izler veya şişlikler,
Kırmızımsı renkli,
Üzerine basıldığında soluklaşan ürtiker plakları,
Kaşıntılı cilt,
Cilt altında şişlik (anjiyoödem),
Dudak, göz ve boğaz içinde ağrılı şişlikler olabilir.
Kronik ürtiker belirtileri ise şu şekilde sıralanabilir:
Değişken boyut ve şekilde kızarıklıklar,
Uzun süreler boyunca, hatta aylar ve yıllar boyunca haftada birkaç kere ortaya çıkabilen kaşıntılı plaklar,
Kaybolup kendi kendine ortaya çıkabilen kurdeşen plakları,
Isı, egzersiz veya strese bağlı ürtiker gelişebilir.
Ürtiker Neden Olur?
Akut ürtiker çoğunlukla tüketilen yiyecek, içecek veya ilaç gibi ürünlere bağlı olarak ya da bir şeyle temas edildiğinde ortaya çıkabilen alerjik reaksiyonlardır. Deride bulunan ve bağışıklık hücreleri olarak bilinen mast hücrelerinin bir tepkisi olarak histamin adı verilen bir kimyasal salgılanır. Ürtikerin oluşma nedeni de salgılanan bu histamin isimli kimyasaldır. Ayrıca enfeksiyon, fiziksel baskı ve stres gibi faktörler nedeniyle de ürtiker gelişebilir. Akut ürtikerin aksine, kronik ürtiker çoğunlukla bir alerjen nedeniyle ortaya çıkmaz. Bakteri veya virüsler nedeniyle gelişen enfeksiyonel durumlar ya da lupus gibi diğer hastalıklar nedeniyle ortaya çıkabilir. Kronik ürtiker vakaları idiyopatik veya spontan olabilir. Uzun süre devam etse dahi kalıcı değildir ve hayati bir tehlike oluşturmaz. Ürtiker nedenlerinden genel olarak şu şekilde bahsedilebilir:
Grip, nezle gibi akut üst solunum yolu enfeksiyonları,
Ağrı kesici, kas gevşetici ve antibiyotik benzeri ilaçlar,
Alkol tüketimi,
Fındık, yer fıstığı, yumurta, ceviz, balık, domates, çilek ve kabuklu deniz ürünleri gibi bazı gıda ve gıda katkı maddeleri,
Deriye uygulanan basınç,
Antibiyotik ve bazı ağrı kesici ilaçlar,
Böcek sokmaları ve ısırıkları,
Basınç, ani sıcak-soğuk değişiklikleri,
Egzersiz ve güneş maruziyeti,
Lateks kullanımı,
Kan nakilleri,
İdrar yolu enfeksiyonları,
Soğuk algınlığı ve hepatit viral enfeksiyonlar,
Evcil hayvan tüyleri,
Polen ve bazı bitkiler.
Ürtiker Tedavisi
Ürtiker tedavisinden en önemli adın bilinen tetikleyicilerden kaçınmaktır. Tetikleyicilerin tespit edilmesi için bir alerji uzmanı ile görüşme sağlanarak alerji testlerine başvurulabilir. Uzmanların tavsiyesi doğrultusunda bazı ilaçların kullanımı tavsiye edilebilir. “Ürtiker nasıl geçer?” sorusuna yanıt olarak çoğunlukla medikal tedavi prosedürleri verilebilir. Sıklıkla reçete edilen ilaçlar arasında antihistaminik grubu bulunur. Antihistaminikler, kaşıntı ve kabarıklığı düzeltebilen ve tedavide öncelikli olarak kullanılabilen ilaçlardır. Bu ilaçlar günlük kullanım gerektirir ve uyku haline neden olabilir. Bu nedenle hekiminiz bu ilaçları reçete ettiği takdirde sizlere dikkat gerektiren ve araba kullanımı gerektiren işlerde çalışıyorsanız doktorunuza belirtmeniz tavsiye edilir.
Başvurulabilen diğer medikal tedaviler, dirençli ve özel durumlarda bağışıklık sistemini etkileyebilen ilaçlar ya da enjeksiyon yolu ile uygulanabilen ilaçlar şeklinde sıralanabilir. Ayrıca tedavisi zor olan kronik kurdeşen tedavisi için sağlık uzmanınız, alerjik komplikasyonları engelleyen aylık ilaç enjeksiyonları uygulanabilir ve bu enjeksiyonlar bağışıklık sisteminin IgE üretimini baskılar. Ürtikeri hafifletmek için ılık ya da serin duşlar alınabilir, bol ve yünsüz kıyafetler tercih edilebilir ve soğuk kompres uygulamaları yapılabilir. Strese bağlı ürtiker tedavisi için ise kişinin yaşam tarzı değişikliklerine gidilmesi tavsiye edilir. Ayrıca stresi azaltmaya ve kontrol etmeye yönelik uzman görüşüne başvurulabilir.
Ürtiker Nasıl Önlenir?
Hekimler tarafından yapılan tahlil ve tetkikler ile ürtikerin hangi nedenle ortaya çıktığı tespit edilir. Tabı aşamasında sıklıkla alerji testlerine başvurulur ve bu sonuçların değerlendirilmesi ile birtakım önlemler alınabilir:
Ürtikeri önlemek için atılabilecek ilk adım, ürtikeri arttıran etkenlerden kaçınmaktır. Kaçınılması gereken tetikleyici etkenler arasında evcil hayvan tüyleri, polen, bazı bitkiler, böcek sokmaları, bazı yemekler ve ilaçlar bulunabilir.
Stres ürtikere neden olabilen faktörler arasında bulunur. Bu nedenle stresi azaltmaya yönelik yoga, meditasyon, nefes egzersizleri gibi rahatlatıcı teknikler denenebilir.
Reçete edilen ilaçların düzenli kullanılması gereklidir.
Kokusu veya boyası bulunmayan temizlik ürünleri, deterjan ve sabunlar kullanılmalıdır.
Bol, hafif, kaşındırmayan ve yünsüz giysiler tercih edilmelidir.
Ani ve aşırı sıcaklık değişimlerinden kaçınılmalıdır.
Sağlıklı bir beslenme alışkanlığının benimsenmesi ve yeterli uyku alışkanlıklarının oluşturulması alınabilecek diğer önlemler arasında sayılabilir.
Ürtiker Bulaşıcı mıdır?
“Ürtiker bulaşıcı mı?” sorusuna çoğunlukla bulaşıcı değildir şeklinde yanıt verilir. Yani ürtikeri olan bir birey ile temas edilmesi durumunda, cildinizde ürtiker oluşmaz. Ancak bazı durumlarda bu cilt hastalığına neden olan tetikleyici bulaşıcı olabilir. Bakteriyel enfeksiyon, virüs, boğaz ağrısı, nezle ve soğuk algınlığı gibi ürtiker tetikleyicileri bulaşıcı olabilir.
Ürtiker ani gelişen, kişinin yaşam kalitesini ve motivasyonunu olumsuz etkileyebilen bir cilt hastalığıdır. Çoğunlukla kendiliğinden geçebilirken, kimi zaman kronik bir hal alabilir. Şiddetli kaşıntıya, şişlik ve hatta deri döküntülerine neden olabilir. Bu nedenle ürtiker semptomları göstermeniz durumunda mutlaka bir uzman hekim görüşüne başvurmanız tavsiye edilir. Hekiminizin tedavi önerilerini eksiksiz bir şekilde yerine getirmeniz durumunda rahatsız edici semptomların kısa süre içerisinde hafifleme gösterecektir.
