Vertigo Nedir?

Baş dönmesi klinik şikâyetler arasında yaygın görülür. Vertigo baş dönmesi vakalarının spesifik bir türüdür ve önemli bir kısmını oluşturur. Vertigo, birey ve bulunduğu ortamın dönmesi veya hareket etmesi olarak açıklanabilir. Bu durum özellikle ani hareketler, başın ani döndürülmesi ve tetikleyici unsurlar (ışık, gürültü vb.) ortamda bulunduğunda ortaya çıkabilir. Vertigo tek başına bir hastalık değil, semptom olarak kabul edilebilir. Dengenin korunmasında zorluk çekme ve günlük işlerin aksamasına neden olabilir. Vertigo her zaman bir sağlık sorununun sonucu olmayabilir. Ataklar birkaç saniye sürebilir veya daha uzun da olabilir. Şiddetli vertigo vakalarında belirti ve semptomlar birkaç gün boyunca sürebilir. Bazı bireylerde vertigoya eşlik eden birtakım belirtiler oluşabilir. Yaralanma ve travma, enfeksiyonlar, bazı hastalıklar ve ilaçlar vertigo oluşmasına zemin hazırlayabilir .

Vertigo Belirtileri Nelerdir?

Vertigo kişinin kendisi ve bulunduğu ortamın döndüğü hissi olarak tanımlanabilir. Vertigo belirtileri arasında baş dönmesi çoğunlukla dengesizliğe yol açabilir. Vertigo genellikle tek başına bir hastalık değildir, bazı sağlık sorunlarının bir semptomudur. Bu nedenle ek belirti ve semptomlarla birlikte görülebilir:

• Denge kaybı ve düşme,
• Mide bulantısı ve kusma,
• Bir veya iki kulakta oluşan işitme kaybı,
• Kulaklarda çınlama veya dolgunluk hissi,
• Baş ağrısı,
• Gözlerde hızlı ve kontrolsüz şekilde oluşan hareketler ve odaklanma problemleri.

Beyin ve beyin sapında görülen hasarlardan kaynaklanan vertigo varlığında ek olarak bazı semptomlar ortaya çıkabilir. Nörolojik vertigo belirtileri şunlar olabilir:

• Konuşma bozukluğu,
• Yutma güçlüğü,
• Çift görme,
• Yüz felci,
• Parmaklar, kol ve bacak gibi uzuvlarda zayıflık .

Vertigo Neden Olur?

Vertigonun nedeni çeşitlilik gösterebildiğinden “Vertigo neden olur?” sorusuna spesifik bir cevap verilemez. Vertigo başlıca merkezi ve periferik olmak üzere iki türe ayrılır. Periferik vertigo iç kulakta konumlanan ve dengeyi sağlayan yarım daire kanalları ve vestibüler sinirlerde oluşan sorunlardan kaynaklanabilir. En sık görülen vertigo türüdür ve iç kulakta meydana gelen problemlerden meydana gelebilir. Periferik vertigoya yol açabilen faktörler şunlar olabilir:

• İyi huylu pozisyonel vertigo,
• Labirentit (iç kulak iltihabı),
• Vestibüler nörit (vestibüler sinirin iltihabı),
• Meniere hastalığı,
• Yaralanma ve kafa travması,
• Menenjiom ve Schwannoma tümörlerinin sinirlere baskısı,
• Salisilat, bazı antibiyotikler ve diüretikler gibi ilaçlar.

Merkezi vertigo daha az yaygın görülür. Beyin, beyincik ve beyin sapında meydana gelen sorunlardan kaynaklanabilir. Merkezi vertigo sebepleri şunlar olabilir:

• Multipl skleroz (MS),
• Tümörler,
• Kalp-damar hastalıkları,
• Nöbetler ve felç,
• Vestibüler migren,
• Alkol, aspirin ve antikonvülzan ilaçlar.

Ek olarak enfeksiyonlar, travmatik beyin hasarları ve felç gibi boyun kaynaklı vertigo merkezi vertigonun oluşmasına yol açabilir .

Vertigo Nasıl Anlaşılır?

Vertigonun anlaşılmasında tıbbi geçmiş, aile öyküsü ve fizik muayene esas yöntemlerdir. Bununla birlikte bazı durumların dışlanması amacıyla kan testleri uygulanabilir. Var olan diğer hastalıklar, semptomlar ve kullanılan ilaçlar değerlendirilebilir. İşitme duyusu ve dengenin kontrolü amacıyla birtakım testler önerilebilir. İç kulak problemlerini saptamada kullanılan testler şunları içerebilir:

• Fukuda adım testi: Gözlerin kapatılarak 30 saniye boyunca düz yürünmesi istenir. Dengesizlik ve baş dönmesi vertigoya işaret edebilir.
• Romberg testi: Ayakların bitişik bir şekilde kapatılması ve kolların iki yandan durması istenerek gözlerin kapatılması istenir. Bu durumda oluşan denge kayıpları beyin veya sinir sisteminde bir problem olduğunu gösterebilir.
• Gözlerin sabit bir hedefe odaklanması sağlanarak başın sağa ve sola hareketi sağlanır. Bu esnada göz hareketleri izlenir. Göz hareketlerinde kontrolsüzlük vertigonun habercisi olabilir.

Daha ileri tetkikler için bilgisayarlı tomografi ve MRI gibi görüntüleme testleri istenebilir .

Vertigo Tedavisi

Vertigonun altta yatan nedeninin saptanması ve tedavi yönteminin belirlenmesi gerekir. Vertigo tedavisi semptomlara yönelik gerçekleştirilen manevra ve egzersizler, ilaçlar ve ameliyatı içerebilir. Vertigo tedavi planının şekillenmesinde tercih edilen yöntemler şunlar olabilir:

• Epley manevrası: Yeniden konumlandırma manevrası olan Epley özellikle iyi huylu pozisyonel vertigo vakalarında uygulanan kafa hareketleridir. İyi huylu pozisyonel vertigoda iç kulaktaki kristallerin ait oldukları yerden başka bir yöne kayması gerçekleşir. Epley vertigo manevrası bu kristallerin geri yerine kaydırılmasına yardımcı olabilir.
• İlaç tedavisi: Akut vertigoların kontrol altına alınmasında ve bulantı-kusma semptomlarının hafifletilmesinde birtakım ilaçlar reçete edilebilir.
• Fizik tedavi/egzersizler: Vertigonun neden olduğu baş dönmesi, denge kaybı ve görme problemlerinin düzeltilmesinde egzersizler tercih edilebilir. Germe, güçlendirme, yerinde yürüme, denge ve göz hareketlerinin kontrolüne yönelik egzersizler uygulanabilir.
• Ameliyat: Beyin ve beyin sapı yaralanmaları, tümör vb. ciddi durumlarda cerrahiye ihtiyaç duyulabilir. Genellikle ameliyat diğer tedavilere yanıt vermeyen hastalara uygulanabilir.

Tedavi boyunca yürüme, araba kullanma, tırmanma, koşma ve ağır makinelerin kullanılması konusunda dikkatli olmak gerekir .

Vertigo Testi

Videonistagmografi (VNG) göz hareketlerini değerlendiren ve iç kulak bozukluklarında kullanılan bir testtir. Vertigo, denge problemleri, kulaklarda basınç ve çınlama vakalarında VNG testinin uygulanması gerekebilir. Videonistagmografi esas olarak “nistagmus” olarak tanımlanan düzensiz göz hareketlerinin tespitini sağlayabilir. Nistagmus durumunda kontrolsüz ve hızlı bir şekilde gözlerin aşağı, yukarı ve yanlara doğru hareketi gözlenebilir. Başın belirli yönlere hareketiyle birlikte nistagmus yaşanabilir. Ancak hareketsiz otururken nistagmus yaşanması vestibüler bir probleme işaret edebilir. Vertigo testi olarak kullanılan VNG ayrıca labirentit, Meniere hastalığı, vestibüler nörit ve akustik nöromanın teşhis edilmesinde tercih edilebilir. Vertigo testinde birey karanlık bir odada özel bir gözlük verilere oturtulur. Ekranda hareket eden şekillerin izlenmesi ve başın farklı yönlere hareket ettirilmesi istenir. Gözlüklerde bulunan kameralar yardımıyla kontrolsüz göz hareketleri tespit edilebilir

Evde Vertigo

Evde vertigo tedavisi semptomların hafifletilmesi veya düzeltilmesine yardımcı olabilen uygulamalardır. Evde vertigonun yönetilmesi amacıyla doktorunuz bazı önerilerde bulunabilir:

• Ayağa kalkarken veya başı hareket ettirirken yavaş hareket etmek,
• Yüksek raflara uzanmaktan kaçınmak,
• İki veya daha fazla yastık kullanarak uzanmak veya uyumak,
• Bir nesneyi kaldırırken eğilmek yerine çömelmek,
• Günlük işleri yaparken başı yavaş ve dikkatli hareket ettirmek,
• Uzanırken veya uyurken karanlık ve sessiz bir oda tercih etmek,
• Baş dönmesi başlar başlamaz oturmak,
• Düşme tehlikesine karşın baston veya destek aracı kullanmak.

Günlük olarak doktorun tavsiye ettiği egzersizlerin yapılması gerekir. Semptomların azaltılması ve beynin alışması sürecinde destek alarak basit egzersizler uygulanabilir .

Vertigo Atağı Evde Nasıl Geçer?

Evde gerçekleşen vertigo atakları sırasında semptomların kötüleşmemesi adına bazı önlemler alınabilir. Genellikle vertigo kendiliğinden düzelir ancak bazı durumlarda uzun sürebilir. “Vertigo atağında ne yapılmalı?” sorusu için düşmenin yaşanmaması ve vertigonun kötüleşmemesi için alınabilecek önlemler şunları içerebilir:

• Başınız dönmeye başlar başlamaz oturmalı ve kımıldamamalısınız.
• Ani konum değişikliği yapmamalısınız.
• Parlak ışıklardan ve gürültülü ortamlardan kaçınmalısınız.
• Belirli baş pozisyonlarından kaçınmalısınız.
• Uzun süren vertigo atakları sırasında sessiz ve karanlık bir odada uzanmalısınız.
• Vertigo atağı sırasında okuma yapmaya çalışmamalısınız.
• Semptomlar geçtiğinde yavaş yavaş hareket etmelisiniz.

Vertigo atağı sona erdiğinde dinlenmeye zaman ayrılabilir

Vertigo Hastalığı Nelere Yol Açar?

Vertigo bazı durumlarda ciddi bir seyir sürebilir. Kişilerin günlük işleri ve sosyal hayatı olumsuz etkilenebilir. Bu durumda vertigo kişide fiziksel ve psikososyal etkilere sahip olabilir. Bakımın sağlanması, ev işlerinin yürütülmesi, araba kullanma ve işe gitme vb. aktivitelerin sürdürülmesi zor olabilir. Bununla birlikte vertigonun yol açabileceği tehlikeli durumlar şunlar olabilir:

• Düşme ve kemik kırıkları,
• Yaralanma ve kazalar,
• Kaygı, anksiyete veya depresyon,
• Huzursuzluk ve sinirlilik hali.

Şiddetli vertigo yaşayan bireylerin günlük işlerini yaparken yardım alması önerilebilir. Ek olarak doktora danışarak günlük egzersizlerin sürdürülmesi vertigonun kontrol altına alınmasında önemli etkilere sahip olabilir .

Sıkça Sorulan Sorular